ABD ile Avrupa arasındaki en önemli kırılmalardan biri olarak görülen ve kameralar önünde gerçekleşen Trump-Zelenskiy tartışması Ukraynanın geleceğinin yanı sıra Avrupanın güvenliğine ilişkin soru işaretlerini artırdı. Brükselde transatlantik ilişkilerin onarılamaz noktaya doğru gidebileceği endişesi giderek zemin kazanıyor. NATOnun geleceği konusunda da endişeler belirmeye başladı.
Önce Pariste Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macronun davetiyle ve ardından 2 Martta da Londrada İngiltere Başbakanı Keir Starmerın inisiyatifiyle düzenlenen toplantılar mevcut durumdan çıkış arayışının ürünü. AB liderleri 6 Martta Brükselde Ukrayna ve Avrupa savunmasına odaklanılacak özel bir zirvede bir araya gelecekler.
Avrupanın güvenliği tehlikede
Gerek Paristeki gerekse Londradaki toplantının sonuçları Avrupanın ABDnin denklemde yer almadığı bir durumu tercih etmediğine işaret ediyor. Avrupanın manevra alanı çok geniş değil. Hem Ukrayna hem Avrupanın güvenliği konusunda ABDnin desteği hâlâ yaşamsal önemde. Bununla birlikte Avrupanın artık kendi önlemlerini almasının gerekli olduğu görüşü de zemin kazanıyor.
Üst düzey bir AB yetkilisinin Artık uyanıp gerçeğin farkına varmalıyız vurgusu genel havayı yansıtıyor. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen de Avrupayı acilen silahlandırmaları gerektiğinin altını çizerek Büyük bir hızla vites yükseltmemiz gerekiyor. Avrupanın güvenliği tehlikede dedi.
AB için yeni güvenlik mimarisi
Yeni bir güvenlik mimarisiyle ABnin savunma alanında ABDye olan bağımlılığını düşürme potansiyeli var. Bunun kısa vadede gerçekleşmesi ise mümkün gözükmüyor. Avrupanın askeri açıdan gerçekten bağımsız olabilmesi için ihtiyaç duyacağı silah sistemlerini ve kabiliyetleri inşa etmesi bugünden yarına hayata geçirebileceği bir proje değil.
Hem Ukraynayı desteklemek hem de kendi savunmasını inşa etmek için ABnin birden fazla zorlukla mücadele etmesi gerekiyor. Hızlı karar alma, görüş ayrılıklarını giderme, alınan kararları uygulayacak siyasi irade oluşturma bu zorluklar arasında yer alıyor.
Ukrayna ne kadar dayanabilir?
Oval Ofisteki tartışma sonrasında ABDnin Ukraynaya askeri yardımını kesebileceği iddiaları gündeme geldi. ABDnin sağladığı imkanlar Ukraynanın cephede elini güçlendiren türden. ABnin, başta hava savunma sistemleri olmak üzere, ABD tarafından sağlanan desteğin tamamını sağlayabilmesinin mümkün olmadığı yorumları yapılıyor. AB desteğini artırsa bile ABDnin desteğinin kesilmesi halinde orta ve uzun vadede Ukraynanın savaşı sürdürebilmesine ihtimal verilmiyor. Ukraynanın, Amerikan desteği olmaksızın mevcut savaş gücünü birkaç ay koruyabileceği değerlendirmeleri yapılıyor.
Trump, barış planını destekler mi?
Londradaki toplantıdan çıkan sonuçlara göre İngiltere ve Fransa, diğer ülkelerin de desteğiyle, sorumluluğun büyük kısmının Avrupada olacağı ancak ABDnin desteğinin önemli bir unsur olarak yer alacağı bir planı Trumpa sunma niyetinde. Avrupalı yetkililer Rusyayla müzakerelerin temeli olarak kullanılabilecek, Ukrayna, Avrupa ve ABDnin ortak duruşunu yansıtacak bir belge hazırlamayı planlıyorlar. Müzakere masasında yer alma çabasındaki Avrupa, Ukraynaya askeri yardımın devamı ve güvenlik garantileri verilmesi konusunda ısrarcı. Avrupanın çözümün bir parçası olduğunu Trumpa kanıtlaması gerekiyor.
Starmerın plan konusunda nabzını yokladığı Trumpın, detayları önümüzdeki günlerde netleşecek plana nasıl cevap vereceği şu aşamada pek kestirilemiyor.
Ukraynaya barış gücü gidebilir mi?
Trump, Ukraynaya Amerikan güçlerinin gönderilmesine kapıyı kapattı. Avrupa ise olası bir ateşkes durumunda sahaya asker gönderebileceğinin sinyallerini veriyor. Konuşlandırılacak unsurların türü ve asker sayısı giderek detaylı şekilde konuşulmaya başlandı. Bununla birlikte çok sayıda bilinmeyen de var. Gücün konuşlanacağı bölge, görev kapsamı, caydırıcılık seviyesi bunlardan sadece bazıları.
ABDnin desteği olmaksızın adım atılabileceğini savunanlara rastlamak pek mümkün değil. Avrupanın olası bir barış gücü için de doğrudan sahada olmasa bile ABDden destek talep etmesine kesin gözüyle bakılıyor. Hava koruması, istihbarat paylaşımı ve lojistik desteğin ana talepler olması bekleniyor. Ukraynaya gönüllüler koalisyonu formülüyle olası bir Avrupa barış gücü gönderilebilmesi için Rusyanın da bir şekilde ikna edilmesi gerekiyor.
NATOnun geleceği de tehlikede mi?
Trump, ilk görev dönemindeki çıkışlarıyla NATOda ciddi rahatsızlık yaşanmasına neden olmuştu. Avrupa ve Kanadanın yeterli yük paylaşımında bulunmadığına ilişkin görüşünde herhangi bir değişiklik yok. Avrupanın artık ABDnin güvenlik önceliği olmadığı da şu ana kadar yapılan açıklamalardan anlaşılmış durumda.
ABDnin NATOdan çekilmesi, en azından şu aşamada, çok yüksek bir ihtimal olarak görülmese de ittifaklara ve ilkelere çok önem vermediğini her fırsatta belli eden Trumpın NATOya yönelik taahhütlerine olması gerektiği gibi bağlı kalacağının garantisi yok. Yeni Amerikan yönetiminde Trumpa yakın isimlerden olan Elon Muskın, X platformunda ABDli bir siyasi yorumcunun NATO ve Birleşmiş Milletlerden ayrılma zamanı geldi şeklindeki bir paylaşımı alıntılayarak Katılıyorum ifadesini kullanması dikkat çekti.
