Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya-Ukrayna savaşıyla değişen güvenlik ortamında Türkiyenin NATO üyesi olarak üzerine düşeni yapacağını ancak bazı müttefiklerin silah ambargosu uygulamasının tutarsızlık yarattığını zirvede liderlere iletme fırsatını da buldu.
Rusyanın Ukraynayı işgale başlamasının birinci ayına denk gelen 24 Martta Brükselde toplanan 30 NATO ülkesinin liderleri, beklendiği gibi Ukraynaya destek ve dayanışma mesajları verdiler. Rusyaya ise acil ateşkes ve Ukraynadaki askerlerini çekme çağrısı yaptılar.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenbergin basın toplantısında bir kez daha altını çizdiği gibi ittifak, savaşın parçası olmayacağını kayda geçirirken, Doğu Avrupadaki askeri varlığını güçlendireceğini açıkladı.
Bu açılardan sürpriz bir sonuç doğurmayan NATO Zirvesi, Türkiye açısından hem son dönemde ittifak içindeki kritik rolünün perçinlenmesi hem de önde gelen Avrupalı üyelerle ikili ilişkilerin olumlu yönde gelişmesi için fırsat yarattı.
Cumhurbaşkanı Erdoğanın toplantıların ardından düzenlediği basın toplantısında ve resmi Twitter hesabından verdiği mesajların başında, Türkiyenin Rusyanın Ukraynayı işgalinin başladığı 24 Şubattan itibaren izlediği politikayı devam ettirme kararlılığı oldu.
Türkiyenin Rusyanın 2014de Kırımı işgal ve ilhak etmesini de tanımadığını ve tanımayacağını vurgulayan Erdoğan, Montrö Boğazlar Sözleşmesinden kaynaklanan yetkisini kullandıklarını da anımsattı.
Erdoğanın verdiği bir başka mesaj da NATOnun caydırıcılık adına attığı adımların başta Rusya olmak üzere hiçbir üçüncü tarafa karşı olmadığı oldu. NATOnun mevcut savaş ortamında Ukraynaya desteğini sürdürürken gerçekçi ve stratejik davranması gerektiğini kaydeden Erdoğan, Zirvede aldığımız kararlarda tamamen NATOnun caydırıcılık ve savunma yapılanmasını güçlendirmeye yönelik adımlardır. İttifakın Rusyaya veya üçüncü başka bir ülkeye tehdit oluşturacak bir yapılanma içinde olmadığının altını bir kez daha çizmiş olduk dedi.
Türkiye-Fransa-İtalya grubu yeniden toplanıyor
Cumhurbaşkanı Erdoğanın zirve kapsamında gerçekleştirdiği temaslarında, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve İtalya Başbakanı Mario Draghi ile görüşmeleri öne çıktı. Avrupa Birliği Dönem Başkanı Fransanın lideri Macron ile görüşmesini verimli ve faydalı olarak tanımlayan Erdoğan, uzun bir dönemdir gergin olan ancak son dönemde normalleşme adımlarının atıldığı Ankara-Paris ilişkilerini, Fransada seçimlerin tamamlanmasının ardından geliştirmeye devam etme kararı aldıklarını kaydetti.
Erdoğan, Brüksel dönüşü uçakta gazetecilere yaptığı açıklamada, Türkiye-Fransa-İtalya olarak üçlü attığımız adımları yeniden hayata geçirmek için çalışmalarımızı sürdürmeyi karar altına aldık. Temennim odur ki inşallah (Fransadaki) seçim sonrası bu yeni süreci güçlü bir şekilde başlatırız diye düşünüyorum dedi.
Erdoğan, bir gazetecinin Üçlü dediğiniz Fransa-İtalya-Türkiye STAMP-T füzesini mi kastediyorsunuz? sorusuna, Evet, Eurosam. O konuyu Macron ile görüştüğümüz gibi Draghi ile de görüştük. Draghi de benden sonra Macron ile yaptığı görüşmede bu konuyu açtı yanıtını verdi.
Ankara ile Paris arasında son dönemde artan temaslar sayesinde özellikle iki lider arasında karşılıklı suçlamalar sona ermiş ve gerilimin düşmesi sağlanmıştı. Tarafların Libyada pozisyonlarını yakınlaştırmaları da gerilimin azalmasına neden olan unsurlar arasında. Ukrayna savaşının başlaması ise ikili ilişkilerin daha da normalleşmesi için önemli bir fırsat yarattı.
Benzer bir süreç de İtalya ile yaşanıyor. İtalya Başbakanı Draghinin geçen sene Erdoğan için diktatör tanımını kullanması Ankara-Roma ilişkilerinde ciddi bir sarsıntıya neden olmuştu. Gerilim, İtalyanın Ekim 2021de ev sahipliği yaptığı G20 Zirvesi sürecinde Erdoğan-Draghi görüşmesi ile dinmişti. Brükselde gerçekleşen son görüşme ise daha farklı ve olumlu bir havada gerçekleşti.
Erdoğan ile yaptığı görüşmeyi İtalyan basınına anlatan Draghi, Geçen yıllarda oluşturulan ancak daha sonra kesintiye uğrayan işbirliği forumlarından biri de Türkiye, Fransa ve İtalya arasındaki gruptu. Bu grubu yeniden işler hale getirmeye karar verdik, yakında 3 ülke arasında bir toplantı yapacağız bilgisini verdi.
SAMP/T sistemi yeniden gündeme gelebilir
Türkiye, Fransa ve İtalya, 2017 senesinde Fransız-İtalyan konsorsiyumu EuroSam ile SAMP/T hava savunma sisteminin birlikte üretilmesini de içeren bir çalışma başlatmışlardı. Türkiyenin Rusyadan S-400 sistemleri için anlaşma imzalamasından hemen sonra atılan bu adım kapsamında, 2018 başında 18 aylık bir tanımlama çalışması yapılması kararı verildi.
NATO sistemlerine entegre edilebilen SAMP/T hava savunma sistemi için çalışma önemli bir aşamaya geldiği 2019 sonuna doğru Türkiyenin Suriyede Barış Pınarı Harekatını başlatması sürecin askıya alınmasına neden olmuştu.
Son dönemde ilişkilerin yumuşaması ve Rusyanın Ukraynayı işgali sonucu bu adımın atılması dikkat çekti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçen seneki G20 Zirvesi sonrasında gazetecilerin sorularını yanıtlarken, SAMP/T projesinin canlanabileceğini Bundan sonraki süreçte de başta savunma sanayii olmak üzere SAMP/T konusunda Fransa, İtalya, Türkiye üçlüsü olarak bu konuda olumlu adımlar atacağız ve bu olumlu adımlarla birlikte de aramızda şu andaki ticaret hacmini çok daha yukarılara çıkartmak durumundayız sözleriyle açıklamıştı.
Türkiye, 2019 ortasında topraklarına Rus S-400 hava savunma sistemini konuşlandırmasından dolayı ABD yaptırımına maruz kalmış ve F-35 savaş uçağı programından çıkarılmıştı. ABDnin Patriot sistemlerini vermediği için Rusyadan S-400 almak durumunda kaldığını kaydeden Türkiye, NATO sistemlerine uygun SAMP/T hava savunma sisteminin daha üst modelinin ortak üretimi için İtalya ve Fransa ile çalışacağı mesajını vermişti.
