BBC Türkçede yer alan ve Jake Horton ile Reality Check imzası taşıyan habere göre ABDde siyah Amerikalı George Floydun polis tarafından öldürülmesinin ardından başlayan protestolar ülke geneline yayılırken Başkan Donald Trump, gerekirse orduyu sokağa çıkaracağını söyledi.
Trump, kent ve eyalet yönetimlerinin isyanı sonlandırmakta yetersiz kalması durumunda orduyu görevlendireceğini açıkladı:
Bazı valiler Trumpın böyle bir yetkisi bulunmadığını, eyalet yönetimi izin vermeden federal ordunun görevlendirilemeyeceğini savundu.
ABD Başkanı orduyu görevlendirebilir mi?
Kısa yanıt: Belli koşullar altında evet.
ABD sokaklarında halihazırda binlerce Ulusal Muhafız var. Bunlar, ABD ordusunun ihtiyat kuvvetlerinden oluşuyor.
20den fazla eyalette sokakta olan Ulusal Muhafızlar, söz konusu eyalet veya kentlerin yönetimleri tarafından göreve çağırıldı
Fakat 213 yıl önce onaylanan bir yasa, ABD federal yönetiminin belli koşullar altında yerel yönetimler göreve çağırmadan orduyu sokağa çıkarmasına olanak tanıyor.
Başkaldırı Yasası adlı bu kanuna göre ABD başkanı, bir eyaletteki durumun federal yasaların uygulanmasını veya vatandaşların haklarını tehlikeye atacak hale geldiğini düşünmesi durumunda orduyu sokağa çıkarmak için yerel yönetimlerin onayına ihtiyaç duymuyor.
1807de çıkan bu yasa, başkanın Amerikan yerlilerinin düşmanca akınlarına karşı milis güçleri oluşturarak bunları görevlendirmesine olanak tanıyordu. Sonradan değiştirilerek ABD ordusunun iç karışıklık durumlarında sokağa çıkarılmasını da sağlayan bir hâle büründü.
1878de çıkarılan bir diğer yasa ise ordunun kullanılmasını Kongrenin onayına bağlıyor. Fakat BBCye konuşan bir hukuk uzmanı, Başkaldırı Yasasının ABD başkanına orduyu sokağa çıkarmak için gerekli yetkiyi verdiğini, Kongrenin onayını almasını gerek olmadığını söyledi.
Genel kanı, mevcut koşulların ABD Başkanı Trumpa orduyu sokağa çıkarmak için yeterli gerekçe sunduğu yönünde.
Teksas Üniversitesi Hukuk Profesörü Robert Chesney de bu konuda yetkinin Trumpta olduğunu, yerel yönetimlerin onayına ihtiyaç duymadığını söylüyor.
Öte yandan Savunma Bakanı Mark Esperin dün yaptığı bir açıklama ile bu yasanın kullanılmasına karşı çıkmasının, Trumpın işini zorlaştırdığı yorumları yapılıyor.
Öte yandan Beyaz Saray Basın Sözcüsü Kayleigh McEnany, dünkü basın toplantısında bu kararın yalnızca Donald Trumpa ait olduğunu, Esperin bir yetkisinin olmadığını vurguladı.
Bu yasa daha önce kullanıldı mı?
Kongre Araştırma Departmanına göre söz konusu yasa kullanılarak ABD ordusu onlarca defa görevlendirildi.
Bunlardan sonuncusu neredeyse 30 yıl önce, 1992de Los Angelestaki isyanlar sırasındaydı.
Eski ABD Başkanı George H. W. Bush, orduyu isyanı bastırmak için görevlendirmişti.
1950ler ve 60lardaki insan hakları hareketini bastırmak için de ordu kullanılmış, bunlarında bazıları yerel yönetimlerin itirazına rağmen olmuştu.
Dönemin ABD Başkanı Dwight Eisenhower 1957de Arkansasta siyahlar ve beyazların birlikte eğitim gördüğü bir okulda yaşanan bir protesto nedeniyle orduyu görevlendirmiş, ülke içinde bu kararı eleştirenler olmuştu.
1960lardan sonra ise bu yasa nadiren kullanıldı.
Kongre 2006da, Katrina Kasırgasının ardından yasada değişiklik yaparak ordunun yardım faaliyetlerine daha kolay bir şekilde katılmasını sağlamıştı. Söz konusu değişiklik valilerin itirazı üzerine daha sonra yürürlükten kaldırılmıştı.
