Taliban ilerliyor, Türk askeri için risk büyüyor

DWden Hilal Köylünün haberine göre, ABD ve diğer yabancı güçlerin 20 yıldan sonra çekilmeye başlamasıyla Afganistanda çatışmalar şiddetlendi. Kırsal bölgelerde büyük kazanımlar elde eden Taliban, önemli kentleri hedef alarak ilerleyişini sürdürüyor.

Ülkenin kuzeyindeki Kunduz, Sar-i Pol ve Talukan da Talibanın eline geçti. Taliban son olarak Samangan vilayetinin merkezi Aybakı da ele geçirdi ve hükümetle ateşkes konusunda bir anlaşma olmadığını açıkladı. Talibanın bu ilerleyişi, ABD çekildikten sonra Kabil Havalimanının güvenliğini ve işletmesini sağlamaya talip olan Ankaranın karşılaşacağı risklerin ne yöne ilerlediğine ilişkin tartışmaları da yeniden gündeme taşıdı.

NATOya bu yöndeki talebini Mayısta ileten Ankaraya olumlu cevap 14 Haziranda Brükseldeki NATO zirvesinde geldi. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Türkiyenin Afganistanda kilit rol oynayabileceğini, ABD Başkanı Joe Biden da iyimser olduğunu söyledi.

Zirvenin ardından Ankara-Washington hattında başlayan diplomatik ve askeri müzakerelerden henüz bir sonuç çıkmaması ise Taliban güçlerinin hızlı ilerleyişi karşısında Türkiyenin Kabil misyonunun karşılaşacağı risklere ilişkin değerlendirme yapılan diplomatik ve askeri çevrelerdeki soru işaretlerini artırdı. Bu soru işaretlerinin başında müzakerelerin neden uzadığı ve Taliban güçlerinin ilerleyişinin bu müzakerelere nasıl etki ettiği geliyor.

Kamuoyu bilgilendirilmedikçe spekülasyon bitmez

Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Türk askerinin Kabilde tam olarak ne yapacağına dönük soruları Türkiye muharip güç olmayacak diye yanıtlasa da, siyasi muhalefetin Türk askeri göz göre göre ateş çemberine mi atılıyor?, diplomatik çevrelerin de Bölge ülkeleriyle ve Taliban ile diyalog zemini neden tam olarak sağlanamıyor? sorularına yanıt veremedi.

Türkiyenin NATO daimi temsilciliği görevinde de bulunmuş emekli büyükelçi Fatih Ceylan, Türkiyenin talip olduğu Kabil misyonu konusunda kamuoyunda birçok soru işareti olduğuna dikkat çekenlerden. Ceylan, DW Türkçeye Türkiye bu görevi niçin üstlendi? Bizim oradaki ulusal çıkarlarımız nedir? Hangi ulusal çıkarlara hizmet için oraya gidiyoruz? Kamuoyuna bu sorular üzerinden düzenli ve yeterli bilgi verilmedikçe spekülasyonların sonu gelmeyecek diyor.

Ceylan en büyük spekülasyonun da, Türkiyenin ABD başta olmak üzere Batılı ülkelerle yaşadığı sıkıntılar üzerinden yapıldığını söylüyor. Ceylan bu spekülasyonun; Türkiyenin Kabil misyonunu alması durumunda ABD ile sorunlarını çözmek için elinin güçleneceği ve Türk hükümetinin siyasi muhalefete karşı da başarı sağlamış olacağı değerlendirmelerine dayandığını anlatıyor.

Akarın açıklamaları yeterli değil

Ceylan, Talibanın daha önce Türkiye için işgalci güç tanımlaması yaptığını hatırlatırken, Ankaranın başta Taliban olmak üzere Kabil konusunda kimlerle ne konuştuğuna ilişkin kamuoyuna bilgi vermesi gerektiğini belirtiyor. Ceylan, Eminim ki bir temas trafiği işliyordur. Ona hiç şüphem yok. Türkiye, Taliban, Katar, Pakistan, civar ülkeler, Orta Asya Türk cumhuriyetleri temas halindedir. Ama kamuoyunun Kabil konusunda Türkiyenin ne yapmak istediğine ilişkin doyurucu bilgilere ihtiyacı var diyor.

Akarın Afganistana muharip güç olarak gitmiyoruz açıklamasına gönderme yapan Fatih Ceylan, Biz zaten Afganistanda olduğumuz süre içinde muharip güç olmadık. ISAF içinde bile birçok kayıt altında Türk kuvvetleri orada görev yaptılar. Kararlı destek misyonunda yine havaalanındaydık. Son beş senedir havaalanındayız. Muharip güçler zaten değildi. Akarın açıklamaları yeterli değil çıkışında bulunuyor.

Talibanın ilerlemesi iç çatışmanın büyümesi demek

Emekli Büyükelçi Ceylana göre Talibanın Kunduz ve ötesine doğru ilerlemesi, Kabile görev yapması muhtemel Türk askeri için çatışma riskinin doğrudan büyümesi demek.

Ceylan, Afganistanın kuzeyinde Türk soyluların da yaşadığı bölgede çatışma ihtimali artıyor. Afgan hükümetinin oradaki birtakım savaş ağalarıyla işbirliğiyle Talibanın ilerleyişini durduracak yönde adımlar atması mümkün. Bu iç çatışmanın şiddetlenmesi demektir. Taliban havaalanına saldırır mı bilemeyiz ama Kabilin güvenliği riske girerse orada görev alan bir başka ülkenin, bu durumda Türkiyenin orada bulundurduğu kuvvetlerin de çeşitli risklere maruz kalması karşımıza gelebilir uyarısı yapıyor.

Talibanın Kunduzu ele geçirmesi Mayıstan beri sürdürdüğü ilerleyişinde en büyük kazanım olarak görülüyor. Kabil başta olmak üzere ülkenin büyük kentleriyle bağlantılı yollar üzerine kurulu Kunduz, Tacikistan sınırında yer alıyor. Tacikistan sınırı da Afganistandan Orta Asyaya, Avrupaya uyuşturucu kaçakçılığının merkezi olarak biliniyor.

Dostum Türkiyeden ne isteyecek?

Diplomasi yazarı Semih İdiz, Kunduzun Türkiyenin yakından tanıdığı ve dost saydığı Mareşal Raşit Dostumun bölgesi olduğunu hatırlatıyor.

İdiz, Şu anda Dostum orada Talibana karşı savaş halinde. Zaten kısa bir süre önce Türkiyedeydi ve Taliban alan kazanınca kendisi oraya döndü. Şimdi Dostumdan Türkiyeye herhangi bir talep olursa ve bu talebi Türkiye karşılayamazsa Türkiyenin imajı daha da zedelenmiş olacak. Yani Türkiye kendisini bu Afganistan konusunda bir açmaza attı ve şu anda içinden nasıl çıkacağını tam bilemiyor diyor.

Taliban ile diyaloğun da Türkiye için başlı başlına bir açmaza dönüştüğü yorumunu yapan Semih İdiz, Talibanın Türk askerinin ülkeden çekilmesini istediğini, diyalog için de bu çekilmeyi şart koştuğunu belirtiyor. DW Türkçeye bilgi veren diplomatik kaynaklar, Taliban ile karşılıklı güven esasına dayalı diyalog için gerekli tüm girişimlerin sürdürüldüğü bilgisini paylaşıyor.

ABD ile müzakereler neden uzuyor?

Türkiye, ABD güçleri çekildikten sonra Kabilde havaalanının güvenliğini lojistik ve finansal destekle sağlayabileceğini NATOya iletmişti. ABD ile başlatılan askeri ve diplomatik görüşmelerden henüz sonuç yok.

DW Türkçeye bilgi veren diplomatik kaynaklar özellikle finans konusunda sorun yaşanmadığını, sadece Kabilde görev yapacak Türk askerine nasıl bir lojistik sağlanacağı konusunda görüşmelerin sürdüğünü söylüyor.

Ancak Semih İdize göre müzakerelerin uzaması Washington tarafında bir isteksizliğe işaret ediyor. İdiz, Türkiyenin burada bir aciliyeti var ama karşı tarafın belli ki kendi programı var. Durumun aciliyetine karşın Amerika Türkiyenin taleplerine yanıt vermiyorsa, demek ki ortada bir sorun var. Bir diyalog kopukluğu var veya karşılıklı olarak bir sağırlar diyaloğu gibi bir şey var belirlemesi yapıyor.