Doğuda Rusya, İran ve Çin ile Batıda ABD ile Avrupanın karşı karşıya geldiği Suriyede 7nci yılını dolduran savaş geride büyük bir yıkım bıraktı. Ülkenin ilk etapta 500 milyar doları bulması beklenen yeniden inşası, birçok ülkenin siyasi, stratejik ve ekonomik planlarının önemli bir parçası.
Suriye ordusunun başkent Şam yakınlarındaki Dumada kimyasal silah kullandığı iddiaları üzerine ABD, İngiltere ve Fransanın Suriye rejiminin, var olduğu ileri sürülen, kimyasal depolarına ve askeri üslerine operasyon gerçekleştirmesi, bölgenin önemli oyuncularından Rusya ile gerilimin tırmanmasına neden oldu.
Suriye iç savaşı sürecinde İran’la birlikte Esad rejimine en büyük desteği sağlayan iki ülkeden birisi olan Rusya, 30 Eylül 2015’te başlattığı hava harekatlarıyla birlikte Suriye meselesine askeri olarak da doğrudan müdahil oldu. İranın Esad yönetimine savaş boyunca yılda 6 milyar dolara yakın kredi açtığı ileri sürülüyor.
Çin de Suriyede Rusya ile birlikte rejime destek veren ülkeler arasında anılıyor. Bu üç ülkenin Suriye ile siyasi ve stratejik çıkarlarının yanında aslında önemli ekonomik hesapları bulunuyor. Suriyenin imarında bu üç ülke pay kapma savaşı içinde. Bu üç ülkenin Suriyedeki ekonomik planlarına kısaca göz atıldığında şunlar söylenebilir:
RUSYA: GÖZÜ ÜLKENİN ALT YAPISINDA
Dünya gazetesinde yer alan habere göre, İngilterenin IHS Jane’s askeri danışmanlık ve araştırma şirketinin verilerine göre, Eylül 2015’ten sonra Suriye’ye açıktan askeri müdahale eden Rusya, Beşar Esad rejimine yıllarca destek verdikten sonra askeri operasyonlarda yılda yaklaşık 1 milyar dolar harcadı. Şimdi bu harcamaları kompanse etmek ve ülkenin ilk etapta 200 ila 500 milyar dolara mal olması beklenen yeniden imarında aslan payını almak istiyor.
Geçtiğimiz haftalarda Rusya Ticaret Odası tarafından gerçekleştirilen Suriye-Rusya İş Forumuna 200den fazla iş insanı katılarak ülkedeki iş fırsatlarını masaya yatırıldı. Rus işadamları ülkede çatışmalar sona erdikten sonra tersaneden elektrik santrallerine ve mühendislik projelerine kadar bir çok alanda ülkenin yapılanmasında rol almak istiyor.
Özellikle Rus enerji şirketleri Suriyede yatırım konusunda istekli. Suriye petrol ve doğalgaz altyapısının yeniden inşası ve işletilmesinde aktif rol oynamak istiyorlar. Böylelikle Suriyenin Avrupaya yönelik potansiyel enerji üssü konumunu kontrol eder hale gelebileceklerini umuyorlar. Buna paralel olarak Rusya, silah satışı, askeri üsler, gaz, yem, elektrik ve buğday sektörleriyle ilgili olarak da rejim ile anlaşma imzaladı.
ÇİN: İPEK YOLUNU SURİYE İLE GENİŞLETECEK
Suriye, dünyanın ikinci büyük ekonomisi Çin için hem siyasi hem de ekonomik açıdan önemli jeopolitik bir varlık. Suriye; Doğu ve Batının yani İran ile Rusyanın ABD ve Avrupa ile karşı karşıya geldiği bir platform. Bu ülkede siyasi ve ekonomik güç sahibi olmak Çinin etkinliğini artırması açısından çok önemli. Savaşın büyük yıkım yarattığı ülkede Pekin iki büyük fırsat görüyor. İlki, yeni İpek Yolu projesinin çapını büyütmek, ikincisi siyasi gücünü Batıya doğru genişletmek. Yeniden imar için henüz rekabetin çok olmamasının yardımıyla Çin çoktan ihalelere el attı.
Son bir yıl içinde Çin ile Suriye ticaret ve yatırım delegasyonları arasında yapılan görüşmeler neticesinde Çin 2 milyar dolarlık inşaat kontratına imza attı. Hatta Suriyenin ihracatının yüzde 80ini ülkenin alarak en büyük ticaret ortağı haline geldi. Pekinde temmuzda düzenlenecek olan ve Suriyede sanayi bölgelerinde ortaklık yapmak üzere 150 şirketin arandığı Suriyenin Yeniden İmarı Projesi Sempozyumuna şimdiden 1000 Çinli yatırımcının başvurduğu belirtiliyor. Çinin ülkenin imarında öncelikli ülkeler arasında yer alacağı açıkça görülüyor.
İRAN: ÜLKEDEKİ VARLIĞINI PARAYA ÇEVİRME PEŞİNDE
Savaşa süreklenen komşusuna tabiri caizse para musluklarını sonuna kadar açan İran, artık harcadığı paraların karşılığını almak istiyor. Bazı kaynaklara göre İran, Esad rejimine yılda en az 5 milyar dolar akıtıyor. Suriye’ye 7 yıl aynı miktarda harcama yapıldığı farz edilirse, bu 35 milyar dolar anlamına geliyor ki, bu İran’ın yıllık savunma bütçesinin üç katı demek.
İran; Suriye’nin petrol, doğal gaz ve fosfat madenlerinden bugüne kadar yaptığı harcamaların karşılığını almak istiyor. Suriye hükümetiyle uzun yıllara yayılan siyasi ve ekonomik anlaşmalar yapmayı hedefliyor. Fakat Çin ve Rusyaya projelerde öncelik tanınması hayal kırıklığı yaratıyor. Geçtiğimiz yıl İran ülkenin telekom altyapısıyla ilgili bir ihale kazanmıştı. İranlı bir iş heyeti yıl başında Suriye Başbakanı İmad Hamis ile Şamda bir araya gelerek yeni işbirliği fırsatlarını ele aldı.
SURİYE YARDIM BEKLİYOR
BM istatistiklerine göre toplam 22 milyon Suriyeliden 13,8 milyon kişinin acil yardıma ihtiyacı var. Komşu ülkelerde BM’ye kayıtlı 5,5 milyon göçmen bulunuyor. Ayrıca 6,1 milyon Suriyeli ülke içinde göç etmek zorunda kaldı. Vadedilen yardımların sadece yüzde 30’u yerine getirildi.
Brüksel tahminlerine göre, Avrupa Birliği 2011’den bu yana Suriye’ye insani yardım için 12 milyar dolar ödedi. Amerika yardımı ise 7,4 milyar. Geçen sene Londra’da ve bu yılın başlarında Brüksel’de yapılan bağışla ilgili toplantılarda yaklaşık 12 milyar dolar yardım vaat edildi ancak bunların sadece yüzde 30’u yerine getirildi.
