BBC Rusça Servisi, bağımsız medya grubu Mediazona ve bir grup gönüllü ile birlikte Şubat 2022den bu yana ölümleri teyit edip olabildiğince kayda geçiriyor. En son 16 Haziran 2023te ölü sayısının 25 bini aştığı kaydedilmişti.
BBC ekipleri Ukraynada ölen Rus askerlerin sayısını öğrenmek için resmi raporları, gazeteleri ve sosyal medyadaki açık kaynak bilgileri taradı.
Rusyadaki mezarlıklardaki yeni mezarlar ise birçok askerin isminin öğrenilmesine yardımcı oldu.
Yapılan incelemelerde savaşın ikinci yılında 27 bin 300den fazla Rus askerinin öldüğü tespit edildi.
Rusya bu bulgulara ilişkin yorum yapmayı reddetti.
Rusyanın Ukraynada uyguladığı ve Ukrayna güçlerini yıpratmak ve bulundukları bölgeleri açığa çıkarmak için durmaksızın asker gönderme stratejisine kıyma makinesi deniyor.
Kremlin, savaşın başlangıcından bu yana sadece Eylül 2022de ölü sayısına ilişkin bir açıklama yapmıştı.
BBCnin 50 bin tespiti bu sayıdan 8 kat fazla.
Gerçek ölü sayısının bundan daha yüksek de olabilir.
BBC verileri, Ukraynanın doğusunda Rus işgali altındaki Donetsk ve Luhansktaki milis gruplar arasındaki ölümleri kapsamıyor.
Bunlar da eklenseydi Rus kayıpları çok daha yüksek olurdu.
Öte yandan Ukrayna da ölü sayısına ilişkin çok fazla bilgi paylaşmıyor.
Şubat ayında Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy 31 bin Ukrayna askerinin hayatını kaybettiğimi söylemişti.
Ancak ABD istihbaratına dayanan tahminler daha fazla kayıp olduğuna işaret ediyor.
Kıyma makinesi stratejisi
BBC ve Mediazonanın hazırladığı, ölümü doğrulanan Rus askerlerin listesi, Rusyanın savaş stratejisinde uyguladığı değişikliklerin insani maliyetini gözler önüne seriyor.
Aşağıdaki grafik, Ocak 2023te Ukraynanın Donetsk bölgesinde geniş çaplı bir saldırı başlatan Rus ordusunun kayıplarında keskin bir artış yaşandığını gösteriyor.
Ukraynada 50 binden fazla Rus öldü
Savaş Çalışmaları Enstitüsü (ISW) adlı kuruluşa göre Rusya, Vuhledar şehrini almaya çalışırken insan dalgasıyla cephe saldırıları stratejisini uyguladı ancak bu etkisiz oldu.
Kuruluşa göre Zorlu arazi koşulları, muharebe gücü eksikliği ve Ukrayna güçlerini şaşırtamaması nedeniyle Rus tarafı ciddi kayıplar yaşadı.
Grafikteki bir diğer önemli artış, 2023 yılının ilkbahar aylarında Bahmut savaşı sırasında paralı asker grubu Wagnerin Rusyaya şehri ele geçirmek için yardım ettiği zamanda görülebiliyor.
Wagnerin lideri Yevgeni Prigojin, grubun o dönemdeki kaybının 22 bine yakın olduğunu söylemişti.
Öte yandan Rusyanın geçtiğimiz yılın sonbahar aylarında Ukraynanın doğusundaki Avdiivka kentini ele geçirdiği dönemde de ölü sayısında artış olmuştu.
Mezarların sayımı
BBC ve Mediazona ile birlikte çalışan gönüllüler, savaşın başlangıcından bu yana Rusyadaki 70 mezarlıkta yeni askeri mezarları sayıyor.
Havadan çekilen görüntüler, mezarlıkların önemli ölçüde genişletildiğini gösteriyor.
Örneğin Ryazan kentindeki Bogorodskoye mezarlığının üzerinden çekilen bu görüntülerde yepyeni bir alan oluşturulduğunu görebiliyoruz.
Bu yeni mezarların çoğunun Ukraynada öldürülen asker ve subaylara ait olduğu düşünülüyor.
Bogorodskoya mezarlığı
BBC, savaşın başlangıcından bu yana ölen Rusların en az beşte ikisinin savaştan önce ülkenin ordusuyla hiçbir ilgisi olmayan kişiler olduğunu tahmin ediyor.
Londra merkezli düşünce kuruluşu Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsünden (RUSI) Samuel Cranny-Evans, Rusyanın Ukraynayı işgalinin başlangıcında oldukça karmaşık askeri operasyonları yürütmek için profesyonel birliklerini kullandığını söylüyor.
Evans, bu askerlerin çoğunun artık ölmüş ya da yaralanmış olabileceğini ve yerlerini gönüllüler, siviller ve mahkumlar gibi az eğitimli ve deneyimsiz kişilerin aldığını belirtiyor.
Bu kişilerin profesyonel askerler kadar etkili olamadığını söyleyen Evans, Bu yüzden stratejik olarak çok daha basit şeyler yapmaları gerekiyor. Bu da birlikleri genellikle topçu desteğiyle Ukrayna mevzilerine sürmek anlamına geliyor diyor.
Wagner ve Rusya Savunma Bakanlığının görevlendirdiği mahkumlar
Asker olarak görevlendirilmek üzere cezaevinden çıkarılan mahkumlar, kıyma makinesi stratejisinin başarısı için hayati önem taşıyor.
Moskova, Wagner lideri Yevgeni Prigojinin Haziran 2022den itibaren cezaevlerinde mahkum toplamaya başlamasına izin vermişti.
Bu kişiler daha sonra Rus hükümeti adına özel bir ordunun parçası olarak savaştı.
Wagner, oldukça acımasız ve otoriter bir grup olmakla tanınıyor. Gruba bağlı savaşçıların bazı durumlarda emir almadan geri çekildikleri için öldürüldükleri bile bildiriliyor.
Grup, Moskova ile ilişkilerinin bozulmaya başladığı Şubat 2023e kadar mahkum alımlarını sürdürdü.
O tarihten bu yana ise Rusya Savunma Bakanlığı aynı politikayı yürütüyor.
Wagnerin görevlendirdiği mahkumlar daha uzun yaşadı
BBC son analizinde cephede öldürüldüğünü bilinen 9 bin Rus mahkuma odaklandı.
Bunların binden fazlasının ne zaman askere alındığı ve ne zaman öldüğü teyit edildi.
Wagner yönetiminde bu kişilerin ortalama üç ay hayatta kalabildiği tespit edildi.
Ancak yukarıdaki grafikten de anlaşılacağı üzere, Savunma Bakanlığı tarafından daha sonra askere alınanlar ortalama iki ay hayatta kalabildi.
Bakanlık, Fırtına adı verilen ve neredeyse tamamı mahkumlardan oluşan birlikler kurdu.
Wagner birliklerine benzer şekilde, bunların da genellikle savaşta harcanabilir bir güç muamelesi gördüğü bildiriliyor.
Geçen yıl Reuters haber ajansına konuşan ve Fırtına birliğinden bir kişiyle birlikte savaşan bir asker, Fırtına savaşçıları sadece birer et parçası ifadelerini kullanmıştı.
Yakın zamanda Fırtına savaşçıları Avdiivkayı ele geçirmek için aylar süren savaşta etkili oldular.
Şehir 8 hafta önce Rusyanın eline geçti ve bu gelişme Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin için Bahmuttan bu yana en büyük stratejik ve sembolik savaş zaferi haline geldi.
Mahkumlar doğrudan cepheye gönderildi
Wagner yönetiminde askere alınan mahkumlara savaşa gitmeden önce iki haftalık bir askeri eğitim veriliyordu.
Rusya Savunma Bakanlığı tarafından görevlendirilen bazı askerlerin ise sözleşmelerinin ilk iki haftasında cephede öldürüldüğü tespit edildi.
BBCnin görüştüğü savaşçıların aileleri ve halen hayatta olan kişiler, Savunma Bakanlığının mahkumlara verdiği askeri eğitimin yetersiz olduğunu söyledi.
Bir kadın eşinin 8 Nisanda hapishanede askere alınmak üzere sözleşmesini imzaladığını, üç gün sonra cephede savaştığını ve 21 Nisanda öldüğünü söyledi.
Bir başka kadın ise cezaevinden doğrudan cepheye gönderilen eşinin ölümünü, oğullarının savaşırken öldüğünü söylemek için iletişime geçmeye çalıştığında öğrendiğini paylaştı.
Kadın, iki çocuğu olan 25 yaşındaki oğlu Vadimin daha önce eline hiç silah almadığını söyledi.
Ölmeye hazır olun
Wagner tarafından askere alınan mahkumlar genellikle 6 ay savaşmak üzere görevlendiriliyordu.
Hayatta kalanlar bu sürenin sonunda özgürlüklerine kavuşuyordu.
Ancak geçtiğimiz Eylül ayından bu yana Rusya Savunma Bakanlığı tarafından askere alınanlara ölene ya da savaş bitene kadar savaşmak zorunda oldukları söyleniyor.
BBCye konuşanlar, mahkumların akrabalarından üniforma ve bot almak için maddi yardım istediğini paylaştı.
Mahkumların gerekli malzemeler ve uygun silahlar olmadan savaşa gönderildiklerine dair haberler de var.
Rus savaş destekçisi ve blog yazarı Vladimir Grubnik Telegram kanalında Birçok askerin silahları savaşa uygun değildi ifadelerini kullandı.
