Associated Press haber ajansının fotoğraflar, Rus medyasında çıkan haberler, Ukraynalı yetkili ve aktivistler, kurbanların kendileri, ailesi ve yakınları ile yapılan röportajlar ile 61 vakayı belgeledi.
Buna göre daha işgali ilk günlerinden itibaren Rus güçler sistematik bir şekilde yerel ve ulusal bazda etkin Ukraynalıları alıkoyma, işkence ve yargısız infazla direnişi etkisiz hale getirmek için Rus istihbaratı tarafından belirlenen isimleri hedef aldı.
Bu kurbanlardan bazıları sorgulanıp elektrik şoku ve dayak gibi işlencelere maruz kaldıkları geçici merkezlerde tutulurken bazıları da Rusyadaki kamplara götürüldü.
3 vakada Ruslar başkaları hakkında bilgi vermeleri için Ukraynalılara işkence etmiş. Diğer 3 vakada 3 kişinin aralarında bir çocuğun da olduğu aile üyeleri baskı kurmak için alıkonmuş. APnin Kiev, Herson, Zaporizijiya, Çernihiv ve Donetsk bölgelerinde yaptığı röportajlarda benzer yöntemler kullanıldığı görüldü.
Kendi mezarını kaz
Ukraynanın kuzeyindeki bir kasabanın belediye başkanı olan Andrii Kuprash da işgalin birinci haftasında hedef alınan isimlerden birisi oldu. Gizli numaradan gelen bir aramada Rusça olarak kendisinin muhtar olup olmadığı sorulmuş. Kuprash da yanlış numara diyerek yalan söylemiş ama karşıdaki ses Seni nasıl olsa bulacağız, işbirliği yapman senin faydana, şeklinde cevap vermiş.
Kupraş ve APye konuşan isimlerin hepsi bir şekilde hedef oldukları ve evlerinde uyumamaları, telefonlarını atmaları ve Ukraynayı terketmeleri konusunda uyarılmış.
Kupraşın evini basan Rus askerleri 15 yaşındaki oğlunun boğazına bıçak dayayarak babasının yerini söylemesi için baskı yapmış. Bu olaydan 3 hafta sonra Kupraşı bu defa evinde yakalayan Ruslar silah doğrultarak kendileri için çalışmalarını istemiş
30 Martta ise Ukraynaya bilgi sızdırmakla suçladıkları Kupraşı belediye binasından alan Rus askerler ormana götürerek kendi mezarını kazdırmış. Kupraş Ukrayna ordusua bilgi aktardığını kabul etti. Savaş kanunlarına göre Kupraş gibi isimler insani koşullarda olmak şartıyla göz altında tutulabiliyor ama işkence ve kaçırma savaş suçu niteliği taşıyor.
Rusya kampları
Zaporijiya Polohi belediye meclis üyesi Oleksii Dibrovskyi ise kaçırıldıktan sonra Rusyada esir kampına götürülen isimlerden birisi.
25 Martta annesinin kafasına silah dayıyan bir Rus askeri Dibrovskyiye Hangisi daha değerli: Annen mi telefonun mu? diye sormuş. Dibrovskyi de telefonu ve şifresini vermiş. Telefonundaki Google haritalar uygulamasında Rus kontrol noktasının işaretli olduğu ekran görüntüsünü gören askerler onu önce bir bodruma sonra bir garaga daha sonra da havaalan yakınında bir tutukevine götürmüş. Ağzına silah sokarak kulağının yakınlarında tüfek ateşlemişler. Daha sonra gözlerini bağlayarak altına kaçırana kadar dayak atmışlar.
Birkaç hafta sonra Donetsk bölgesinde bir filtrasyon merkezine götürülen Dibrovskyi 14 Nisanda bir kamyonun kasasında havaalanına götürülükten sonra Rusyada Kursk bölgesinde Bir Numaralı Yargılama Öncesi Tutukevine transfer edilmiş.
Burada da ağır işkencelerden geçirilen Dibrovskyi, Ukrayna ve Rusya arasında yapılan bir esir değişimi ile özgürlüğüne kavuşmuş fakat haftalarca hastaede tedavi görmek zorunda kalmış.
Kiev yolu Rusya üzerinden
İşgalin başlaması ile yönettiği küçük gazeteyi kapatan Lidiaa, Rus bombardımanı altında harabeye dönen Mariupolde iki hafta boyunca iki kızıyla bodrumda saklanmış. Daha sonra bir şekilde Donetskteki kız kardeşinin yanına gitmeyi başarmış.
Yolda parmak izini ve fotoğrafını alan Rus güçler gazeteci olduğunu farketmemiş. Fakat birkaç hafta sonra bir arkadaşı Rus yanlısı yönetimi onu aradığını söylemiş. O gece Viber uygulaması üzerinden bir aramaya cevap vermeyince gönderilen bir mesajda yönetimden aradıklarını ve bir gazete çıkarılması ile ilgili konuşmak istedikleri belirtilmiş.
Çocukları olduğu için çalışamayacağını söyleyen Lidiiayı bir hafta sonra Mariupolde kalan kocası aramış ve garip bir ses tonu ile ertesi gün onunla konuşacaklarını söylemiş. Sonrasında eve gelen askerlerin kocasına telefon açtırdığını öğrenmiş.
Artık orada kalamayacağını anlayan Lidiia gerekli belgeleri hazırladıktan sonra batıda Kiev istikametinde savaş devam ettiği için doğuya doğru giderek Rusya, Litvanya, Letonya ve Polonya üzerinden Kiev için yola çıkmış.
24 Mayısta Rusya sınırında çocukları kontrolden geçen Lidiaa daha fazla sorgu için ayrı bir yere aldıklarında çocuklarını kaybetme ihtimali nedeniyle çok korkmuş.
Rus itihbarat yetkilisi olduğunu söyleyen birine çocuklarının sınırın diğer tarafında olduğnu söyleyince çocuklarını yanına getirmişler. İki farklı sorgulamadan geçen Lidiia sonunda görevlileri Moskovadaki teyzesini ziyarete gidiyor olduğuna ikna etmeyi başarmış ve sınırdan geçebilmiş.
Kupraş, Dibroskyi ve Lidiia hayatta kalmaı başaran şanslı isimlerden. Şu an için net bir sayıya ulaşmak mümkün olmasa da Ukraynalı sivil toplum kuruluşu Sivil Özgürlükler Merkezi, Rus işgali sonrası 770ten fazla sivilin tutuklandığını belgelemiş ve bunların önemli bir kısmı hayatını kaybetmiş. Kuruluşun yöneticileri ise bunun sadece aysbergin görünün yüzü olduğunu belirtiyor.
