Laheyde düzenlenen zirvede NATOya üye ülkelerin devlet ve hükümet başkanları Rusyadan gelen tehditler ve ABD Başkanı Donald Trumpın ısrarı üzerine savunma harcamalarını artırmayı kabul etti.
Zirve sonrasında yayımlanan bildiride Müttefikler 2035 yılına kadar her yıl gayri safi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 5ini savunma ve güvenlik harcamalarına ayırmayı taahhüt etmektedir ifadesi yer aldı. Buna göre, GSYİHnin yüzde 3,5i doğrudan savunmaya; yüzde 1,5i ise savunma ile bağlantılı kışla, demiryolu gibi altyapı harcamalarına aktarılacak. Bugüne kadar NATOya üye ülkelerin GSYİHlerinin en az yüzde 2sini savunma harcamalarına ayırması öngörülüyordu.
DW Türkçenin haberine göre bildiride, Yatırımlarımız, caydırıcılık ve savunma, kriz önleme ve yönetimi ile iş birliğine dayalı güvenlik olmak üzere üç temel görevimiz doğrultusunda, ihtiyaç duyduğumuz kuvvetleri, yetileri, kaynakları, altyapıyı, savaşa hazırlıklı olmayı ve dayanıklılığı sağlamamızı güvence altına alacaktır denildi. Üzerinde mutabık kalınan plana ilişkin harcama eğilimi ve dengesinin stratejik ortam ve güncellenmiş yetenek hedefleri doğrultusunda 2029 yılında gözden geçirileceği kaydedildi.
Bildiride ayrıca Ukraynaya desteğin devamı konusunda da mutabık kalındığı belirtildi. Bildiride, Müttefikler, bizim de güvenliğimize katkı sağlayan Ukraynaya verilen desteğin egemen ve kalıcı bir taahhüt olduğunu yeniden teyit eder denilerek, İttifak üyelerinin bu doğrultuda Ukraynanın savunma ve savunma sanayisine yapılan doğrudan katkıları da savunma harcamalarına dahil edecekleri kaydedildi.
Zirveden çıkan bildiride transatlantik savunma sanayi iş birliğini hızla genişletme konusundada ortak taahhüdün bir kez daha teyit edildiği dile getirilerek, Ortak güvenliğimizi ilerletmek amacıyla yeni teknolojileri ve yenilik ruhunu kullanmaya kararlıyız. Müttefikler arasında savunma ticaretindeki engelleri ortadan kaldırmak için çalışacak ve savunma sanayi iş birliğini teşvik etmek adına ortaklıklarımızdan faydalanacağız denildi.
Beş maddeden oluşan bildirinin son maddesinde ise 2026 yılındaki NATO Liderler Zirvesinin Türkiyede yapılacağı belirtildi.
5. madde tartışmasıMüttefiklerin 2035ten itibaren gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 5ini savunma ve güvenliğe ayırmayı taahhüt etmesi ABDde ikinci Trump döneminde ittifakta kopma yaşanabileceğine dair kaygıları şimdilik bertaraf etmiş oldu.
Müttefikler yüzde 5 hedefinde ısrarcı olan Trumptan, bu adım karşılığında NATO Antlaşmasının 5. maddesine olan bağlılığını açıkça ifada etmesini bekliyordu. Söz konusu madde, bir üyeye saldırının tüm ittifaka yapılmış sayılacağına ve kolektif savunma yükümlülüğüne işaret ediyor.
Daha önce bu maddeye ilişkin tartışma yaratan açıklamalarda bulunan ABD Başkanı, NATO Liderler Zirvesinde müttefiklere dolaylı bir destek sözü vererek, ABDnin dünyadaki en iyi müttefik olduğunu ve bunu önümüzdeki dört yıl boyunca sürdüreceğini söyledi.
Trump için mi Rusyaya karşı mı?Almanya Başbakanı Friedrich Merz, tarihi olarak nitelendirdiği zirveden çıkan yüzde 5 kararının Trump için değil, Rusya tehdidine karşı alındığını vurgulayarak, Rusya yalnızca Ukraynayı tehdit etmiyor, aynı zamanda kıtamızın tüm barış ve politik düzenini tehdit ediyor ifadelerini kullandı.
Trumpın yayımladığı özel mesajla gündeme gelen NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ise ABD Başkanının baskısı olmasaydı bu hedef yükseltmesinin gerçekleşmeyeceğini söyledi. Rutte, Trumpın onyıllardır hiçbir ABD Başkanının başaramadığını başardığını kaydetti.
Ukrayna bu yılki zirvede yan roldeDiğer yandan Ruttenin İttifakın birliği konusunda şüpheye mahal olmadığına yönelik ifadelerine karşın Ukrayna meselesi, NATOnun ortak duruşunun sınırlarını bir kez daha ortaya koydu. Kieve kararlı biçimde destek veren Avrupalı müttefikler Rusyaya yönelik baskının artırılmasını talep ediyor. Yaptırımların ABD ekonomisine zarar verdiğini savunan Trump ise açık bir şekilde taraf olmaktan kaçınıyor.
NATO zirvesinde önceki yıllardan farklı olarak Ukrayna savaşı özel bir oturum konusu olmazken bildiride Ukraynaya destek muğlak bir ifadeyle sınırlı kaldı. Geçen yıl NATO, Ukraynaya 40 milyar euroluk yardım sözü vermiş ve Kievi geri döndürülemez bir şekilde NATO üyeliğine giden yolda destekleyeceğini beyan etmişti. Ukrayna açısından kritik öneme sahip bu ifade bu yılki bildiriden tamamen çıkarıldı.
Öte yandan Kieve yapılacak askeri yardımların NATO savunma harcamaları kapsamına alındığının yazılı teyidi Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy için önemli bir teminat olarak değerlendiriliyor.
