Paris yakınlarındaki Nanterre bölgesinde Nahel adında 17 yaşındaki gencin bir polis memuru tarafından yakın mesafeden ateş açılarak öldürülmesi, ülkedeki sistematik ırkçılığa dair derin bir yarayı deşti.
Kuzey Afrika kökenli olduğu belirtilen gencin ölümü, benzer coğrafyada kökleri bulunan gençlerde biriken hisleri gün yüzüne çıkardı.
Olay birçok açıdan Amerika Birleşik Devletlerindeki siyahi George Floydun ölümüne benzetiliyor.
George Floyd, beyaz bir polis tarafından boğazına basılarak öldürülmüştü.
Ancak Nahel cinayeti zanlısı polis memurunun etnik kökeninin açıklanmaması, cinayetin ırkla olan bağlantısını geri plana itiyor.
Fransa, ırk açısından renk körü olan eşitlik (égalité) kavramı ile olayı anlamaya çalışıyor.
Polisin etnik kimliğini açıklama konusunda resmi bir yükümlülüğün bulunmaması da Fransız yasalarında ırk kavramının var olmamasına dayanıyor.
Etnik fişleme suçlaması
Fransız polisine göre ırk yoksa ırkçılıktan da söz edilemez. Paris baş komiserlerinden Laurent Nunez, pazar günü yaptığı açıklamada Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Ofisinin Fransız kolluk kuvvetlerini eleştirirken ırkçılık terimini kullanması karşısında şoke olduğunu söyledi ve ırkçılık suçlamalarını reddetti.
Ancak aralarında Uluslararası Af Örgütünün de bulunduğu sivil toplum kuruluşları, 2021 yılında, Fransız devletinin polisin kimlik denetimleri ile etnik fişleme yaptığı suçlamasıyla dava açmıştı.
Polis memurları insanları derilerinin rengi nedeniyle seçerek durdurdukları suçlamasını reddediyor.
AP haber ajansına konuşan Fas kökenli Walid Hrar ise, renkli insanların polis tarafından daha fazla durdurulur gibi göründüğünü ve bunun melez nüfusun yoğun olarak yaşadığı yoksul mahallerdeki durumun bir yansıması olduğu görüşünü dile getiriyor.
Fransada ırk, etnik köken ve din tabusu
Fransız Anayasası, Fransız Cumhuriyetinin ve değerlerinin evrensel olduğunu belirtiyor.
Bu da vatandaşlarının ırk, etnik köken ya da dine bağlı olmaksızın eşit olduğu anlamına geliyor.
Fransızlar, genellikle ayrımcılık ve eşitsizlik gibi konuları siyah-beyaz gibi terimlerle açıklamaktan yana değil.
Birçok Fransız asıl deri rengini tartışmanın ırkçılık olduğu görüşünde. Kendini Fransız olarak tanımlayan bir kişinin etnik kökeninin öneminin kalmadığını düşünüyor.
Fransada farklı ırk ya da etnik kökenli kaç kişinin yaşadığı da tam olarak bilinmiyor, çünkü böyle bir veri tutulmuyor.
Dil jimnastiği
Ülkede ırkla ya da etnik kökenle ilgili eşitsizlikleri tartışmak dil jimnastiği gerektiriyor.
Örneğin siyahi ya da melezlerin yaşadığı mahalleleri tarif etmek için Fransızlar genellikle banlieues ya da quartiers gibi kelimeleri kullanıyor.
Bu kelimeler aslında genel olarak yoksul kentsel alanlardaki konut projelerini ve göçmen ağırlıklı nüfusu ifade ediyor.
Nahelin ölümü sonrasındaki protestolarla ilgili konuşmalar bazen destek bazen de küçümseme amaçlı olarak anlam buldu.
Örneğin Nanterre Valisi Patrick Jarry, semtten tüm çeşitlilikleriyle şeklinde söz ederken, polis sendikası Ulusal Polis İttifakı geçen hafta yaptığı açıklamada göstericileri haşere kelimesiyle tanımlamaktan geri durmadı.
Laiklik
Fransanın görmezden geldiği bir diğer konu da din. Laiklik kavramı ile oluşan bu körlük, göçmen kökenli bazı kişileri korkutuyor.
Çünkü, Fransanın laiklik politikası altında nesiller boyu süren asimilasyonun isyan ve eleştiriler arasında kaybolmasından endişe ediyor.
Oğlunun, öldürülen Nahelin arkadaşı olduğunu belirten 39 yaşındaki Meryem Lambert kendisi gibi Müslüman olanların hissettiği baskı nedeniyle kimliklerini gizlediklerini söylüyor.
Eğer başörtüsü takarsam, beni başka bir dünyadan olarak görmeye başlarlar ve benim için herşey değişir. diyen Lambert, sokakta aşağılanacağını bile düşünüyor.
Gerçek Fransızlar
Nahelin öldürüldüğü Nanterre semti sakinlerinden 25 yaşındaki İman Essaifi ise ırk konusuna değiniyor.
Essaifiye göre ırk ülkede tabu olsa da, yaşanan olaylar, konunun açıkça konuşulması için bir adım oldu.
Naheln ölümünün ardından Nanterrede sokağa çıkanların ille de Arap ya da siyahi olmadığını vurgulayan Essaifi Onlar beyazdı, vrai Français - gerçek Fransızdı diye anlatıyor.
Essaifinin bu ifadesi, sorunun özünü de gözler önüne seriyor.
