İsviçrenin Graubünden kantonunun başkenti Churde yıllardır bir mezar taşı olduğu düşünülen 13 tonluk dev granit taşın Nazi Almanyasıyla bağlantılarının ortaya çıkması tartışma yarattı. 1938 yılında, ölen Alman askerlerinin anısına inşa edilen anıtın kaldırılması gündemde.
Artı Gerçekin haberine göre söz konusu anıt, Nazi felsefesinden etkilendiği belirlendiği bilinen Alman Savaş Mezarları Komisyonu tarafından, 1. Dünya Savaşında ölen Alman askerleri adına inşa edilmişti. Artık üzeri küfle kaplı olan anıtın üzerinde, 1914 - 1918; hier ruhen deutsche Soldaten (1914-1918; burada Alman askerleri yatıyor ifadeleri yazıyor.
1. Dünya Savaşında tarafsız kalan İsviçrede hem Fransız ve İngiliz, hem de Alman askerleri tedavi edilmişti. Bazıları savaşta yaralanarak, bazıları da 1918deki grip salgınında İsviçrede öldü. Ancak Chur kentindeki anıtın bu dönemden yıllar sonra, Nazi ideolojisini yüceltmeyi hedefleyen Alman Savaş Komisyonunca yaptırılmış olması ülkede tartışma yarattı.
Zira İsviçre basınındaki haberlere göre, Komisyon İsviçrenin St. Gallen kentinde büyük bir anıt inşa ettirmek istemiş ama bu reddedilmiş, Chur kentinde ise Nazi ideolojisinin yükselmeye başladığı 1938de böyle bir anıta izin verilmişti. Almanyanın Münih kentinde cilalanan ve Nazilerin en sevdiği yazı karakteri Frakturun kullanıldığı anıt, İsviçrenin güneydoğusundaki kente 2. Dünya Savaşının başında gönderildi.
İsviçrenin 2. Dünya Savaşı sonrasında ülkedeki Nazi gruplarını ve sempatizanlarını yargılayıp tasfiye etmesine rağmen bu anıtın unutulmuş olması, SRF kanalının araştırmasıyla ortaya çıktı. Kentin belediye başkanı Urs Marti, Bu konuda hiçbir şey bilmiyordum. Churde Nasyonal Sosyalistler için yapılmış bir anıt bulunması beni rahatsız ediyor dedi.
İsviçreli tarihçi Martin Bucher ise Alman Savaş Mezarları Komisyonunun 1930larda Hitlerin propaganda makinesinin bir parçası haline geldiğini, Almanyanın içinde ve komşularında Nazi iktidarının görünür hale getirilmesini sağlamakla görevli olduğunu söyledi. Bucher, söz konusu dönemde Hitler Gençliğinin bile ülkede faal olduğunu ve Chur kentinde yaşayanların bu taşın bir Nazi anıtı olduğunu biliyor olması gerektiğini anlattı; Nazi bayramlarında anıtın üzerine gamalı haçlar koyuyorlardı. İnsanlar bunu bir Nazi anıtı olarak görüyor olmalıydı diye konuştu.
1938DE MEKTUP YAZILMIŞGazeteci Stefanie Hablützel ise 1938 yılında yerel bir gazeteye yazılan bir mektubu ortaya çıkardığını ve mektupta, Bizim mezarlığımızda niçin bir Nazi taşı var? diye sorulduğunu anlattı. İsviçreli gazeteci, anıtın anısını yaşattığı savunulan Alman askerlerinin ölümünden 20 yıl sonra yapıldığına dikkat çekerek, Bu askerlerin yasını tutmak için değil, Nazi rejimi için propaganda amacıyla yapıldı dedi. Hablützel , büyüdüğü Chur kentinde İsviçredeki Nazi varlığı konusunda kolektif bir unutkanlık yaşandığını söyledi.
Churde şimdi, anıtın kaldırılıp kaldırmayacağı veya nasıl muhafaza edileceği konusunda bir tartışma yaşanıyor. Anıtın varlığının gözden geçirilmesi, İsviçre tarihindeki Nazi etkisinin, Nazi altınlarının ülkedeki bankalara yatırılmasının ve savaş sırasında Yahudi sığınmacılara nasıl davranıldığının kamuoyuna yeniden anlatılması önünde öneriler yapılıyor.
Tarihçi Bucher de, Anut bence Churde kalmalı. Fakat insanlara niçin burada olduğunu anlatmanın önemli olduğunu düşünüyor. Belki, 2. Dünya Savaşında ölen tüm insanları hatırlamak için bir anıt haline getirilebilir dedi.
