Euronewsin haberine göre, Kosova ile Sırbistan arasındaki gerilim hafta sonu Kosova polisinin Sırp çoğunluğun yaşadığı bölgelere baskın düzenlemesi ve belediye binalarını ele geçirmesi üzerine yeniden tırmanışa geçti.
Kosova polisi ve NATO öncülüğündeki barış gücü askerleri ile Sırp gruplar arasında çatışmalar yaşandı, her iki taraftan onlarca kişi yaralandı.
Askerlerini sınır boyunca yerleştiren Sırbistan, Sırp azınlığa karşı yeniden saldırı olmasına seyirci kalmayacağını bildirdi.
Son gelişmeler 1998-1999 yılları arasında 10 binden fazla can kaybına, bir milyondan fazla kişinin evsiz kalmasına neden olan Kosova Savaşının yeniden alevlenebileceğine dair endişeleri körükledi.
Son gerilim ne üzerine alevlendi?
Olaylar Sırpların çoğunlukta olduğu kuzey kesimde yaşanıyor. Kasım 2022de idari personel, hakimler ve polis memurları da dahil olmak üzere bölgedeki Sırp yetkililerin toplu istifasının ardından, Sırplar, bölgede geçen ay yapılan yerel seçimleri boykot etti.
Boykot üzerine katılım düşük olmasına rağmen seçilen etnik Arnavut belediye başkanları geçtiğimiz cuma günü Kosova çevik kuvvet polisinin desteğiyle makamlarına yerleşmek istedi.
Ancak seçim sonuçlarını kabul etmeyen Sırplar yeni belediye başkanlarının binaya girmelerini engellemeye çalıştı. Çıkan gerginlik üzerine polis Sırpları dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı.
Bunun üzerine NATO bölgeye ilave asker gönderdi. Pazartesi günü Sırplarla NATO barış gücü askerleri arasında şiddetli çatışmalar yaşandı. 50den fazla Sırp ile 30 NATO askeri yaralandı.
Kosovalılar ve Sırplar arasındaki anlaşmazlık nereden kaynaklanıyor?
Nüfusun çoğunluğunu etnik Arnavutların oluşturduğu Kosova 2008 yılında bağımsızlığını ilan etti.
Sırbistan, Kosovanın bağımsızlığını tanımıyor ve resmi olarak kontrolü altında olmamasına karşın hala kendi topraklarının bir parçası olarak görüyor.
Kosovanın bağımsızlığını aralarında Türkiye ve ABDnin de bulunduğu 100 kadar ülke tanıdı. Rusya ve Çin ise Sırbistanın yanında yer alarak bağımsızlığı tanımayı reddetti.
Bağımsızlık çıkmazı gerilimi giderek arttırdı ve 1990lardaki kanlı savaşların sonrasında Balkanların tam istikrara kavuşmasının önünde engel oluşturdu.
Kosovadaki etnik çatışma ne kadar derin?
Kosovadaki tartışmalar yüzyıllar öncesine dayanıyor. Sırbistan Kosovayı devletinin ve dinin kalbi olarak görüyor.
Kosovada birçok Sırp Ortodoks Hristiyan Manastırı bulunuyor. Sırp milliyetçiler, Osmanlı Devletiyle yaşanan 1389da yaşanan I. Kosova Savaşını ulusal mücadelenin simgesi olarak görüyor.
Nüfusunun çoğunluğunu oluşturan etnik Arnavutlar ise Kosovayı ülkeleri olarak görüyor ve Sırbistanı işgal ve baskıyla suçluyor. Etnik Arnavutlar 1998de başlattıkları isyan sonucu Sırbistandan ayrılmayı başardı.
Belgradın buna sert tepkisi 1999da NATOyu harekete geçirdi. NATOnun müdahalesi sonucu Sırbistan ülkeden çekildi ve kontrolü uluslararası barış gücüne bıraktı.
Sırbistanın müttefikleri nasıl tepki verdi?
Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov Kosovadaki durumun alarm verici olduğunu ve Orta Avrupada yeni bir çatışmayı kışkırtabileceğini söyledi.
Rus devlet haber ajansı RA Novostinin aktardığına göre Lavrov Avrupanın ortasından, 1990da NATOnun akla gelen her türlü ilkeyi ayaklar altına alarak Yugoslavyaya saldırdığı yerlerde dev bir patlama hazırlanıyor dedi.
Çin de gelişmeleri yakından takip ediyor. Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Moa Nin NATOya ilgili ülkelerin egemenlik ve toprak bütünlüğüne saygılı olma ve bölgesel barış için gerçekten elverişli olanı yapma çağrısında bulundu.
Anlaşmazlığı çözmek için hangi adımlar atıldı?
Taraflar arasında ortak zemin bulmak için sürekli uluslararası platformda çaba gösteriliyor, ancak bugüne kadar kapsamlı bir anlaşmaya varılamadı.
Avrupa Birliği yetkilileri ilişkilerin normalleştirilmesi için müzakerelere aracılık etti. Bu müzakereler sırasında birçok anlaşmaya varıldı. Üke içinde serbest dolaşım hakkı gibi bazı alanlarda ilerleme kaydedildi, ancak diğer alanlarda anlaşmaların hükümleri nadir olarak uygulamaya geçti.
Kosova aralık ayında Avrupa Birliği üyeliği için resmen başvuruda bulundu. Sırbistan da aday ülke olarak ABye katılım müzakereleri yürütüyor.
Kosova ve Sırp tarafındaki liderler kimler?
Hem Kosova hem de Sırbistan milliyetçi liderlerin yönetiminde ve taraflar henüz taviz vermeye yanaşmadı.
Kosovada eski öğrenci protestolarının lideri ve bir dönem Sırbistanda siyasi tutuklu olan Albin Kurti hükümetin başında ve ABnin arabuluculuğundaki görüşmelerin baş müzakerecisi. Kosovanın Arnavutlukla birleşmesinin ateşli savunucusu olan Kurti Sırbistana taviz verilmesine karşı çıkıyor.
Sırbistanda ise lider popülist Cumhurbaşkanı Aleksander Vucic. Kosova savaşı sırasında enformasyon bakanı olan Vucic eski bir aşırı milliyetçi olarak her türlü kalıcı çözüm için taviz verilmesi gerektiğini söylüyor ve ülkesinin bir şey almadan bu tavizi vermeyeceğini vurguluyor.
Bundan sonra ne olabilir?
Uluslararası camia müzakerelerin hızlanması ve önümüzde aylarda bir çözüme ulaşmasını umuyor. Her iki ulus da AB üyeliğini istemesi halinde ilişkileri normalleştirmek zorunda.
Büyük bir ilerleme kaydedilmemesi uzun süreli istikrarsızlık, ekonomik gerileme ve sürekli çatışma potansiyeli anlamına gelmeye devam ediyor.
Sırbistanın Kosovaya askeri müdahalesi ise NATO barış gücü askerleri ile çatışma anlamına geliyor.
