ABDnin 5 Ekim perşembe günü Suriyede NATO müttefiki Türkiyeye ait bir silahlı insansız hava aracını (SİHA) vurması, Washington-Ankara hattında yoğun bir diplomasi trafiğine yol açtı.
ABD Savunma Bakanı Lloyd James Austin Türk mevkidaşı Yaşar Güler ile, ABD Genelkurmay Başkanı Orgeneral Charles Q. Brown Jr. da yine Türk mevkidaşı Orgeneral Metin Gürak ile telefonda görüştü.
Taraflar, olayın büyütülmemesi, ortak stratejik önceliklere odaklanılması ve özellikle de Suriyede icra edilen faaliyetlerde koordinasyonun önemi konusunda mutabık kaldı.
Ancak ABDnin ilk kez bir NATO müttefikinin hava aracını hedef aldığı olayla ilgili yanıt bekleyen pek çok soru işareti var.
Ankara uzun süre sessiz kaldı
Perşembe günü Suriye yerel saatiyle 11:40ta Amerikan F-16 savaş uçağı tarafından vurularak düşürülen SİHA ile ilgili olarak Pentagon Sözcüsü Pat Ryder aynı gün Washingtonda ayrıntılı açıklamalar yaptı.
Ryder, Türk SİHAnı neden vurduklarını ayrıntılı bilgiler vererek anlatırken, ABDli Bakan Austinin de bu konuyu mevkidaşı Güler ile gerçekleştirdiği telefon görüşmesinde ele aldığını söyledi.
Ankara ise 24 saatten uzun bir süre boyunca sessiz kaldı. Gerçi Türkiye Savunma Bakanlığı da perşembe günü Güler-Austin ve Gürak-Brown J. telefon görüşmelerinin yapıldığını duyurdu, ancak SİHA olayına hiç değinilmedi, Suriyedeki son gelişmeler ele alındı, Görüşmede güncel gelişmeler ele alındı ve Bölgede icra edilen faaliyetlerde ABD ve Türk unsurlarının yakın koordinasyonun önemi vurgulandı ifadeleriyle yetinildi.
Bu arada ABD kaynaklı bilgilere göre düşürülen SİHA, Milli İstihbarat Teşkilatına (MİT) ait. İki ülke orduları arasındaki üst düzey telefon trafiğinin yanı sıra MİT Başkanı İbrahim Kalının da ABDli mevkidaşı ile herhangi bir temasının olup olmadığı açıklanmadı.
Türkiye hadise dedi
Uluslararası basının ABD ilk kez bir NATO müttefikinin uçağını vurdu başlıklarıyla, son dakika haberi olarak duyurdukları olay dünya genelinde büyük yankı uyandırırken, AKP iktidarına yakınlığı ile bilinen Türk basınında konuyla ilgili herhangi bir haberin yer almaması da dikkat çekti.
Türk Dışişleri Bakanlığı ise olaydan ancak bir gün sonra, cuma öğle saatlerinde, konuyla ilgili bir açıklama yaptı.
Türk Silahlı Kuvvetleri ve MİT tarafından, Irak ve Suriyede başlatılan operasyonlara atıf yapılan açıklamada, Operasyon esnasında üçüncü taraflarla işletilen çatışmasızlık mekanizmasındaki farklı teknik değerlendirmeler nedeniyle bir SİHA kaybedilmiştir. İlgili taraflarla çatışmasızlık mekanizmasının daha etkin işletilmesi yönünde gerekli tedbirler alınmaktadır ifadelerine yer verildi. Ayırıca, Söz konusu hadise, devam etmekte olan operasyonun icrasını ve tespit edilen hedeflerin vurulmasını hiçbir şekilde etkilememiştir denildi.
Açıklamada ilgili taraflar ifadesi kullanılırken, ilgili tarafların kim olduğuna açıklık getirilmemesi, Washingtonun bir gün önce Türk SİHAsının Amerikan F-16 savaş uçağı tarafından vurulduğunu açıklamasına rağmen ABDnin isminin geçirilmemesi ve olayın hadise olarak ifade edilmesi dikkat çekti.
Ankara aşırı önemli bir olay olarak görmüyor
Ankaranın takındığı bu tutum, Türk SİHAsının düşürülmesini bir krize dönüştürmek istemediği şeklinde yorumlanıyor.
Alman Marshall Fonu (GMF) Türkiye Direktörü Özgür Ünlühisarcıklı, Ankaranın bunu aşırı önemli bir olay olarak değerlendirmediğini söyledi.
Ancak kimi analistlere göre ABD bu hamlesiyle Türkiyeye, IŞİD ile mücadelede müttefik olarak tanımladığı Suriye Demokratik Güçlerinin (SDG) kontrolündeki bölgelere have harekatının sınırlı tutulması gerektiği mesajını verdi.
ABD Ankaranın uyarısına SİHA uyarısıyla mı karşılık verildi?
Türkiye, yıllardır PKKnın Suriye uzantısı olarak tanımladığı YPGnin SDGnin ana omurgasını oluşturduğuna dikkat çekerek ABDye sert tepki gösteriyor, Washingtonun SDG ile işbirliğine son vermesini istiyor.
1 Ekimde Ankarada İçişleri Bakanlığının Emniyet Genel Müdürlüğü girişi önünde düzenlenen saldırıyı PKK üstlenmiş, saldırının faillerinin Suriyeden geldiğinin tespit edildiğini duyuran Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da çarşamba günü, ABDye de mesaj niteliği taşıyan şu açıklamayı yapmıştı:
Özellikle Irak ve Suriyede PKK/YPGye ait bütün altyapı, üstyapı tesisleri, enerji tesisleri bundan sonra güvenlik güçlerimizin, silahlı kuvvetlerimizin, istihbarat unsurlarımızın topyekün meşru hedefidir. Üçüncü tarafların PKK/YPGli tesislerden ve şahıslardan uzak durmasını tavsiye ediyorum.
Peki, ABD bu açıklamadan bir gün sonra Türk SİHAsını düşürerek kimi analistlerin iddia ettiği gibi Ankaraya Sen uzak dur yanıtını mı vermek istedi?
Ankara sonrasında operasyonun şiddetini arttırdı
DW Türkçenin sorularını yanıtlayan GMF Türkiye Direktörü Ünlühisarcıklı, Türk SİHAsının Amerikan birliklerine çok yakın bir noktada düşürüldüğüne dikkat çekerek, Şayet Türkiyeye bir sınırlı tut mesajı verildiyse o zaman verilen mesaj ancak benim birliklerime yaklaşma mesajıdır dedi.
Bunun ABDnin kendi birliklerinin güvenliğini sağlamakla ilgili bir konu olduğu değerlendirmesini yapan Ünlühisarcıklı, Çünkü Türkiye bu olay sonrasında da operasyonuna devam etti, hatta şiddetini artırarak devam ettirdi, hatta F-16larını devreye sokarak devam etti. Dolaysıyla ABD şayet gerçekten de SDGye yönelik operasyonunu sınırla mesajı vermek istediyse, o zaman demek Türkiye o mesajı almadı… dedi.
ABD geri püskürttü
Türk-Amerikan ilişkilerini yakından izleyen Amerikalı uzman Nicholas Danforth ise, Türk SİHAsının ABD tarafından vurulması hakkında, Görünen o ki, her iki taraf aynı dilden konuşuyor değerlendirmesini yaptı.
DW Türkçenin sorularını yanıtlayan Avrupa ve Dış Politika Vakfı (ELIAMEP) uzmanı Danforth, Türkiyenin daha önce Süleymaniyede Amerikan askerlerini de tehdit eden bir SİHA saldırısı düzenlediğini anımsattı, ayrıca Hakan Fidanın hava harekatı öncesi yaptığı açıklamalara da işaret ederek şu değerlendirmeyi aktardı:
Ankara, ABDnin SDG ile işbirliği üzerindeki baskıyı daha da artırmak istiyor olabilir. Bu bağlamda, ABDnin baskıyı geri püskürtme kararı alması, çok da büyük bir sürpriz değil. Her iki taraf da aynı dilden konuşuyor görünüyor.
Türkiyenin Batı açılımı zorda mı?
Bu arada Danforth, Diplomatik cephede herkes şimdi olayı önemsiz gösterme çabası içerisinde diyerek her iki başkentte tansiyonun düşürülmeye çalışıldığına işaret etti.
Ancak Amerikalı uzman, Bu, iyi bir haber ama elbette bu çaba gerçekte olayların gerisinde yatan gerginliklerin ortadan kalktığı anlamına gelmiyor. Söylemeye gerek var mı bilmiyorum ama bu olay, F16-İsveç mutabakatının gerçekleşmesini kolaylaştırmadı görüşünü de kaydetti.
GMF Türkiye Direktörü Ünlühisarcıklı da son gelişmenin Ankara-Washington hattındaki kritik bazı süreçleri, Türkiyenin Batı ile ilişkilerini yeniden onarma çabalarını, zora soktuğu görüşünde.
Ünlühisarcıklı, Yakın bir zamana kadar, Ekim ayında İsveçin NATO üyeliğinin, Türkiyenin de F-16 beklentilerinin sonuçlanması bekleniyordu, hatta Cumhurbaşkanı Erdoğanın Washingtona davet edilmesi beklentisi de vardı. Bu hava değişti tabii ki şu anda diye konuştu.
Washington pişmanlık ifade etmiyor
Pentagon Sözcüsü Ryder, perşembe günkü basın toplantısında Türkiyenin ABDnin en güçlü”, çok önemli ve değerli bir NATO müttefiki olduğuna vurgu yapmakla, Amerikan birliklerine yarım kilometreden daha az bir mesafeye kadar yaklaşan Türk SİHAsının potansiyel bir tehdit olarak değerlendirdiklerini ve Amerikan F-16 savaş uçağının bunun üzerine, meşru müdafaa kapsamında SİHAyı vurduğunu anlattı.
Özetle, Ankaranın 1 Ekimde İçişleri Bakanlığını hedef alan ve PKKnın üstlendiği saldırıdan sonra meşru müdafaa kapsamında Irak ve Suriyeye düzenlediği operasyon esnasında NATO müttefiki ABD de meşru müdafaa kapsamında Türk SİHAsını düşürmüş oldu.
Bu arada Amerikalı Sözcü Ryder, SİHAnın düşürülmüş olunmasından üzüntü duyulduğuna ilişkin herhangi bir ifade de kullanmadı.
Hatta Ryderın soruları yanıtlarken defalarca Bu, kesinlikle çok üzüntü verici bir olay demesi üzerine bir gazeteci, Biraz kafam karışık ve gerçekten ne olduğunu anlamaya çalışıyorum, üzüntü verici olduğunu söylüyorsunuz, neyin üzüntü verici olduğunu tam olarak anlayamadım? sorusunu yöneltti.
Pentagon Sözcüsü soruyu, Yani, iki NATO müttefiki söz konusu iken böyle bir olayın yaşanması üzüntü verici ifadeleriyle yanıtladı.
PKK amacına mı ulaştı?
GMF Türkiye Direktörü Ünlühisarcıklı, Türkiyenin SİHAsının müttefiki ABD tarafından vurulmasını yorumlarken bir diğer önemli noktaya daha dikkat çekti.
Ünlühisarcıklı, bunun Ankara-Washington hattındaki yakınlaşmaya zarar verdiğini anlatırken, Bir de olayın şöyle bir boyutu var. Evet PKK, 1 Ekim terör saldırısı sırasında Türkiyeye bir zarar veremedi, istediği sonuca ulaşamadı ama mevcut gelişmeler ışığında bakıldığında, ne yazık ki belki siyasal sonuçları itibariyle hedefine ulaştı… PKK saldırısı bu boyut itibariyle amacına ne yazık ki ulaşmış görünüyor diye konuştu.
Dikkat çeken tezat
Bu arada Ortadoğu Enstitüsü Suriye ve Terörle Mücadele Programı Direktörü Charles Lister de yaşanan gelişmeler üzerine sosyal medya üzerinde yaptığı paylaşımda dikkat çekici değerlendirmelerde bulundu.
Son iki buçuk yılda İranın ABD üs ve askerlerine Suriye ve Irakta 86 kez saldırdığına buna ABDnin ise yalnızca 4 kez karşılık verdiğine işaret eden Lister, buna karşın Türk SİHAsının düşürüldüğüne işaret ederek,Bu durum, İran bağlantılı milislerin saldırılarına karşılık verme konusundaki istekliliğimizle belirgin bir tezat oluşturmaktadır görüşünü kaydetti.
ABDnin Suriyenin kuzeyinde SDG ile taktiksel ve transaksiyonel bir işbirliği içerisinde bulunduğuna, her ne kadar Amerika tarafından sadık ve yetkin partnerler olarak değerlendirilse, PKKnin Suriye kanadının SDGnin ana bileşenini oluşturduğuna dikkat çeken Lister, şunları kaydetti:
Nihayetinde ABDnin Türkiyeyi SDGye saldırmaktan caydırmak için yapabilecekleri çok sınırlı. Onlar için bu, Ankarayı daha yeni bir intihar saldırısıyla hedef alan 40 yıllık varoluşsal bir düşmana karşı verilen bir savaş. Çok az sayıda hükümet, böyle bir saldırı sonrasında geri adım atardı.
