İlk olarak 2021de İnsan Hakları Gözlem Evi (HRW) bu yönde adım atmış, Filistin ve İsrailli bölgesel sivil toplum kuruluşlarını takip ederek, İsrailin Filistinlilere ve İsrailli Araplara yönelik uygulamaları hakkında apartheid terimini kullanma kararı almıştı.
Bu açıklamadan neredeyse bir yıl sonra bu sefer Af Örgütü yayınladığı kapsamlı raporunda Güney Afrikadaki yaşananlarla bir karşılaştırmadan kaçınarak neden bu terimi kullandığını açıkladı.
Af Örgütü, İsrailde ya da Batı Şerianın geri kalanında, Doğu Kudüste ya da Gazzede, nerede yaşarlarsa yaşasınlar Filistinliler sistematik olarak haklarından mahkum bırakılıyor ve ırksal bir alt sınıf olarak kabul ediliyor açıklamasında bulunan örgüt, İsrailin bu topraklardaki ayrımcılığa, mülksüzleştirmeye ve dışlamaya yönelik bu acımasız politikaları net bir şekilde apartheid kokuyor. Ayrıca Filistinliler İsrail tarafından demografik bir tehdit olarak da görülüyor açıklamasında bulundu.
Şu anda 6,8 milyon Yahudi ve bir o kadar da Arap İsrailde, Kudüste, Batı Şeriada ve Gazze Şeridinde yaşıyor.
Resmi verilere göre İsrail Hamasın 2007de göreve gelmesinden beri bölgeyi abluka altında tutuyor. Af Örgütünün genel sekreteri Agnes Callamard, AFPye verdiği demeçte, İsrailin Arap vatandaşları Gazzedekilerle aynı apartheid deneyimine sahip olmayacak, ancak bu, apartheid rejiminin olmadığı anlamına gelmiyor dedi.
Sistemin insanlıktan çıkarılması karşısında şok oldum diyen Callamard geçen hafta Kudüse gelmiş ve İsrail ve Batı Şeriada temaslarda bulunmuştu. Ekim ayında başvuru yapılmasına rağmen Af Örgütü lideri, İsrailli yetkililerle ise görüşemedi.
İsrail: Amnesty ırkçı bir örgüt
Raporun yayınlanma tarihi ambargolu olmasına rağmen geçen pazartesi İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid, raporu yalanların geri dönüşümünden oluşan anti-semitik bir metin olarak değerlendirdi.
Amnesty herkesin saygı duyduğu değerli bir örgüttü diyen Lapid, Bugün ise tam tersi oldu açıklamasında bulundu ve STKyı ırkçı bir örgüt olmakla itham etti.
Israil mükemmel değil. Ama eleştirilere açık, uluslararası hukuka bağlı bir demokrasi diyen Dışişleri bakanı, İsrail bir Yahudi devleti olmasaydı Af Örgütü kendisini hedef almaya cesaret edemezdi demeyi sevmiyorum ama başka bir açıklama da bulamıyorum dedi.
Antisemitzm suçlamalarına sert şekilde tepki gösteren Af Örgütü Genel Sekreteri Callamard ise İsrail devletinin uygulamalarına yapılan bir eleştiri, antisemitizm değildir dedi ve ekledi: Biz 2021 ve 2022de İsrailde apartheid olduğunu söylüyoruz. Apartheid sisteminin 1948de ortaya çıktığını ileri sürmüyoruz açıklamasında bulundu.
BMGKye çağrı
Af Örgütü raporunda ayrıca Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinden (BMGK) İsrailin silah satışlarına ambargo uygulamasını istedi.
Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından terör örgütü olarak kabul edilen Hamas ile 2021de savaşan İsrail ve apartheid suçlarına en fazla bulaşan İsrailli yetkililere karşı yaptırımlar getirilmesini talep etti.
Amnesty ayrıca geçen sene insanlık suçu konusunda soruşturma başlatan Uluslararası Ceza Mahkemesinden (CPI) bu soruşturmanın kapsamının apartheid suçlarına genişletilmesini istedi.
İsrail ise mahkemeye karşı Batılı ülkelerin desteğini arkasına alabilmek için yoğun bir diplomasi kampanyası yürütüyor.
