Hükümetin kayıtları, 20 Temmuz itibarıyla Covid-19dan ölenlerin sayısının yaklaşık 42 bin olduğuna işaret ediyor. İran Sağlık Bakanlığının açıkladığı ölü sayısı ise 14 bin 405.
Yine hükümetin kayıtlarına göre vaka sayısı da Sağlık Bakanlığının açıkladığı gibi 278 bin 827 değil 451 bin 024.
İran, salgının başlangıcında Çinin ardından en fazla koronavirüs vakasının görüldüğü ülke konumundaydı.
Ülkede son haftalarda vaka sayısında yeniden artış dikkat çekiyor.
İlk vaka yaklaşık bir ay sonra açıklandı
BBCye sızdırılan liste ve tıbbi kayıtlara göre ülkede koronavirüsten ilk ölüm 22 Ocakta görüldü. Hükümet ilk vakanın bu tarihten yaklaşık bir ay sonra görüldüğünü açıklamıştı.
Salgının başlangıcından bu yana hükümetin açıkladığı sayılar şüpheyle karşılanıyordu.
BBCnin araştırması ulusal ve bölgesel seviyedeki vaka ve ölü sayıları arasında tutarsızlık olduğunu gösteriyor.
Dünya genelinde, ülkelerin test kapasitesinin yetersiz olması nedeniyle gerçek ölü sayısının açıklanan verilere yansımadığı biliniyor. Ancak İranda hükümetin elinde tüm ölümlerin kayıtları olmasına rağmen sayıları daha düşük açıklandığı belirtiliyor.
Veriler, BBCye kimliği bilinmeyen bir kaynak tarafından gönderildi.
Bu veriler, İran genelinde hastanelere girişi yapılan günlük hasta sayıları, bu kişilerin isimleri yaşları, cinsiyetleri, hastalık belirtileri, hastanelerde kaldıkları süre ve başka hastalıkları olup olmadığı gibi bilgiler içeriyor.
Kaynak, gerçeklerin açığa çıkması ve pandemi üzerindeki siyasi oyunların son bulması için bu verileri BBCyle paylaştığını söylüyor.
BBC, bu kaynağın bir devlet görevlisi olup olmadığını ya da bu verilere hangi yollarla ulaşıldığını teyit edemedi.
Ancak BBC Farsça Servisinin araştırması, listede yer alan bazı ölü ya da sağ hastaların isimlerinin doğru olduğuna işaret ediyor.
Bu kayıtlarla hükümetin açıkladığı sayılar arasındaki tutarsızlık, gerçek ölü sayısına ilişkin hesaplamalarla da uyumlu görünüyor.
BBCye sızdırılan bilgilere göre, başkent Tahranda 8 bin 120 kişi hayatını kaybetti.
Salgının başladığı kent olan Kumdaki ölü sayısı ise 1419.
Ülke genelinde ölenlerin 1916sının çoğu Afgan olan yabancılardan oluştuğu görülüyor.
Mart ortası itibarıyla, kayıtlara geçen ölü sayısı, hükümetin açıkladığı sayılardan beş kat fazla.
BBCnin konuştuğu bazı doktorlar, sağlık bakanlığının güvenlik ve istihbarat birimlerince baskı altına alındığını söylüyor.
Sayılar neden gizlendi?
Salgın 1979 İran İslam Devriminin yıldönümü ve parlamento seçimlerine rastladı.
Bazı uzmanlara göre bunlar, İran hükümetinin halk desteğini gösterebileceği önemli fırsatlardı ve yönetim virüsün bunu riske atmasını istemedi.
Dini lider Ayetullah Ali Hamaney, bazı kişilerin salgını kullanarak seçimleri baltalamak istediğini öne sürdü.
21 Şubattaki seçimlerin ilk turu yüzde 42 katılımla yapıldı. İkinci tur 11 Eylüle ertelendi.
Salgından önce İran hükümeti bir dizi krizle karşı karşıyaydı.
Kasım 2018de benzin fiyatlarının bir gecede yüzde 50den fazla artırılması insanları sokağa dökmüş, protestolarda birkaç gün içinde yüzlerce kişi hayatını kaybetmişti.
İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani 3 Ocakta ABD tarafından öldürülmüştü.
Saldırıdan sonra alarma geçen İran Silahlı Kuvvetleri, yanlışlıkla bir Ukrayna yolcuğu uçağını düşürmüş, uçaktaki 176 kişiden kurtulan olmamıştı.
Hükümet gerçeğin açığa çıkmasından korkuyordu
Aynı zamanda Sağlık Bakanlığında görevli olan eski milletvekili Dr. Nouroldin Pirmoazzen, BBCye hükümetin böyle bir ortamda koronavirüs salgınında gerçeklerin açığa çıkmasından korktuğunu söyledi.
Pirmoazzen, Hükümet yoksulların ve işsizlerin sokaklara dökülebileceğinden endişe ediyordu dedi ve Sınır Tanımayan Doktorlar Örgütünden doktorların İsfahanda görev yapmalarının engellendiğini anımsattı.
