İran’da Mahsa Amini adlı bir kadının başörtüsünü yanlış taktığı için ahlak polisi tarafından gözaltına alındıktan hayatını kaybetmesi üzerine başlayan gösteriler onuncu gününde de devam ediyor.
Oslo merkezli İran İnsan Hakları Derneği, gösterilerde ölü sayısının 76’ya yükseldiğini bildirdi. Resmi makamlara göre ise ölü sayısı 41.
Gazete Duvar’da yer alan habere göre gösterilerde İran’ın eski Cumhurbaşkanı Ali Ekber Rafsancani’nin kızı, kadın hakları savunucusu Faize Haşimi de gözaltına alındı. Yarı resmi haber ajansı Tesnim’e göre Haşimi, “göstericileri sokak protestolarına teşvik ettiği” gerekçesiyle bir güvenlik kurumu tarafından gözaltına alındı.
Daha önce Tahran milletvekili olarak İslami Şûra Meclisi’nde görev yapan Haşimi, 2009’daki tartışmalı cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonra çıkan olaylarda “ülke güvenliğine karşı eylemlerde bulunduğu” iddiasıyla kısa bir süre tutuklanmıştı. Faize Haşimi, 17 Eylül’de Mahsa Emini’nin ölümünden sonra “Clubhouse” adlı sosyal medya platformunda yaptığı bir konuşmada, “İran’ın mahkumlara muamelesinin İsrail’den daha kötü olduğunu” söylemişti.
Özellikle son yıllarda ülke yönetimine karşı sert eleştiri ve suçlamalarıyla gündeme gelen Haşimi, 2017’de Zencan Üniversitesi’nde düzenlenen bir konferansta yaptığı konuşmada, “Başörtüsünün Şah döneminde yasaklanmasına karşı çıktığım gibi şu anda mecburi olmasına da karşıyım” demişti.
Öte yandan İran İnsan Hakları Derneği’ne göre ülkenin 14 eyaletinden ölüm haberleri geldi. Sadece Mazenderan Eyaleti’nde 25 kişi yaşamını yitirdi. Tahran’da ise üç kişinin öldüğü belirtiliyor. Fars haber ajansı Hürmüzgan Eyaleti’ndeki gösterilerde ise 88 kişinin gözaltına alındığını bildirdi. Kirman ve Zencan eyaletlerinde de çok sayıda göstericinin gözaltına alındığı belirtiliyor.
DİKTATÖRE ÖLÜM SLOGANLARI ATILIYOR
İran İnsan Hakları Derneği’nin yayınladığı görüntülerde göstericilerin “Diktatöre ölüm” sloganları atarak İran’ın dini lideri Ayetullan Ali Hamaney’i hedef aldıkları dikkat çekti.
İran resmi makamları ise dün yaptığı açıklamada ölü sayısını 41 olarak duyurdu. Bin 200 kişinin de gözaltına alındığını bildirdi. Ülkede en büyük gösterilerin yapıldığı eyaletlerden biri olan Mazanderan Başsavcısı Muhammed Karimi, resmi haber ajansı İRNA’ya yaptığı açıklamada, eyalette 450 kişinin gözaltına alındığını söyledi. Karimi, Mazenderan Eyaleti’nde göstericilerin “hükümete ait binalara saldırırarak kamu malına zarar verdiğini” belirtti. Yerel medyanın haberlerine göre göstericiler hükümet karşıtı sloganlar attı.
DW Türkçe’de yer alan habere göre de Tahran yönetimi ABD ve Batı’yı “isyancılara destek”le suçladı, Kuzey Irak’taki Kürt gruplara operasyon düzenledi. İran Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, “ABD ve bazı Batılı ülkeler, İran İslam Cumhuriyetinin istikrarını bozmayı amaçlamak”la suçladı. Bakanlık sözcüsü Nasır Kenani, “Washington’ın başarılı olamamasına rağmen sürekli olarak ülkedeki istikrar ve güvenliği bozmaya çalıştığını, bunun yanıtsız kalmayacağını” söyledi. Kenani, Batılı ülkelerin İran’daki gösterilere yönelik tutumunu “İran’ın içişlerine müdahale” ve “isyancılara destek” diye nitelendirdi. Amini’nin ölümüyle ilgili soruşturmanın devam ettiğini belirten Kenani, Batılı ülkelerin bu gerçeği göz ardı ettiğini savundu.
GÖSTERİCİLER İÇİN ÖZEL MAHKEMELER KURULACAK
Tahran Başsavcısı Ali El Gazi-Mehr de yakalanan göstericilerin yargılanması için özel mahkemeler kurulacağını açıkladı. Başsavcı, “Yurt dışından kiralanmış fitnecilerin elebaşlarına müsamaha gösterilmeyecek, onlar tecavüzcü ve ağır suçlu muamelesi görecek” ifadelerini kullandı.
BATI ÜLKELERİNDEN YAPTIRIM ÇAĞRISI
İran’ın Berlin Büyükelçisi Pazartesi günü Alman Dışişleri Bakanlığına çağrılırken Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock İran’a yaptırım çağrısında bulundu. “Barışçı gösterileri güç kullanarak bastırma girişimiyle daha da ölümcül bir şiddete yol açmanın yanıtsız kalamayacağını” belirten Baerbock, konunun hızlı bir şekilde AB içinde görüşüleceğini kaydetti. Alman Bakan, “Bu benim için, sorumlulara karşı yaptırımları da kapsıyor… Bir ülkede kadınlar güvende değilse hiç kimse güvende değildir” diye konuştu. Geçen hafta da ABD, Amini’nin ölümünden sorumlu tuttuğu ahlak polisine karşı yaptırımlar yürürlüğe sokmuştu.
AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de dün yaptığı açıklamada hükümetin göstericilere sert ve orantısız müdahalesini kınamış, internete getirilen kısıtlamaların ifade özgürlüğünün ihlali anlamına geldiğini söylemişti.
İran Pazar günü İngiltere ve Norveç büyükelçilerini Dışişleri’ne çağırarak “içişlerine müdahale ve düşmanca medya yayınları” nedeniyle protesto notası vermişti.
KUZEY IRAK’TAKİ KÜRTLERE OPERASYON
İran, ülkedeki protestolara karışmakla suçladığı Kuzey Irak’taki Kürt grupların kamplarına da operasyon düzenledi. Devrim Muhafızlarının, yarı resmi haber ajansı Tesnim’de yayınlanan açıklamasında, operasyonların “ayrılıkçı Kürt grupların sınırdaki İran askeri üslerine yönelik saldırılarına meşru bir yanıt” olduğu belirtildi. Saldırıda top ve İHA’ların kullanıldığı bildirildi.
İran İçişleri Bakanı Ahmed Vahidi daha önce yaptığı açıklamada bazı Kürt grupların Amini’nin ölümü sonrasında düzenlenen rejim karşıtı gösterilere dahil olduğu suçlamasında bulunmuştu. İran hükümeti de Kürt grupların göstericilere silah sağladığını ileri sürmüştü. Yaşamını yitiren Amini’nin Kürt kökenli olması ve ailesiyle birlikte İran’ın Kürdistan eyaletinde yaşaması nedeniyle eyaletteki kentlerde de büyük protesto gösterileri düzenleniyor. İran’daki yaklaşık 10 milyon Kürt kökenlinin büyük bölümü ülkenin kuzeybatısındaki Kürdistan eyaletinde yaşıyor.
