Irak-Türkiye petrol boru hattının akıbeti ne olacak?

Irak ve Türkiye arasında devam eden yasal ve finansal engeller nedeniyle petrol akışı hala başlamış değil.

Bir zamanlar küresel petrol arzının yaklaşık yüzde 0,5ini taşıyan boru hattının geleceği belirsizliğini koruyor.

Kürdistan Petrol Endüstrisi Birliğinin (APIKUR) tahminlerine göre, günde yaklaşık 450 bin varil ham petrol Türkiye üzerinden Irakın kuzey petrol ihracat güzergahından akıyordu ve bu rotanın kapatılması Irakın yaklaşık 11 ila 12 milyar dolar kaybına yol açtı.

Reutersa konuşan konuyla ilgili bilgisi olan kaynaklardan biri, şu anda hattı yeniden açmanın tartışılmadığını söyledi.

Ankara, Bağdattaki Irak federal hükümetinin izni olmadan, yarı özerk Kürdistan bölgesinden petrol ihracatını kolaylaştırarak, 1973 tarihli bir anlaşmanın hükümlerini ihlal ettiğinin tahkim kararıyla tespit edilmesinin ardından 25 Mart 2023te akışı durdurdu.

Mahkeme, Ankaranın 2014-2018 yılları arasında izinsiz ihracat nedeniyle Bağdata 1,5 milyar dolar tazminat ödemesine karar verdi.

Devam eden ikinci bir tahkim davası ise 2018den sonraki dönemi kapsıyor. Davaya yakın iki kaynak, iki ülkenin uzun süredir devam eden bir hukuki mücadele sürdürdüğünü söyledi.

Bu arada danışmanlık şirketi Wood Mackenzienin tahminine göre Irakın, anlaşmanın bir parçası olarak, boru hattı teknik olarak çalışır durumda olduğu sürece Türkiyeye ayda yaklaşık 25 milyon dolar ödeme yapması gerekiyor.

Politik görünüm
Jeopolitik faktörler de boru hattının faaliyete geçmesinin önündeki engellerden biri olarak duruyor.

Saddam Hüseyinin 2003te devrilmesinden bu yana Irak hükümetinin Kürtlerle gergin ilişkileri son zamanlarda daha da kötüleşti.

Reutersa konuşan Washington Enstitüsü Irak Uzmanı Michael Knights, boru hattından akışın yeniden başlatılması petrol fiyatlarını düşüreceği için, ABDnin de anlaşmaya aracılık etme girişimde bulunduğunu söyledi.

Ancak Knight, Bu sorunu yaklaşık beş veya altı kez çözmeye çalıştılar ama bundan yoruldular, ifadelerini kullandı.

Boru hattının kapanması nedeniyle ihracatı durdurmak zorunda kalan Kürdistan bölgesindeki uluslararası petrol şirketleri de uzlaşma konusunda kilit öneme sahip.

İhracat yapamayan şirketler bunun yerine petrolü sadece Kürdistanda yerel olarak önemli bir indirimle satabiliyorlar.

Ekim 2022 ile Mart 2023 arasında teslim edilen petrole ilişkin APIKURun birlik olarak 1 milyar dolardan fazla alacağı bulunuyor.

Birlik, şirketlerin kapanıştan bu yana toplu olarak 1,5 milyar dolardan fazla doğrudan gelir kaybettiğini de belirtti.