Fransız parlamentosunun alt kanadı olan Ulusal Mecliste birkaç hafta önce kabul edilen ve hızlı moda (fast fashion) endüstrisinin sınırlandırılmasını öngören yasa tasarısı hararetli tartışmalara yol açtı.
Tasarının hükümetin mutlak çoğunluğa sahip olmadığı ve sık sık sert muhalefetle karşılaştığı Ulusal Mecliste oy birliği ile kabul edilmiş olması istisnai bir uzlaşıyı yansıtıyor.
Ancak sağlanan siyasi uzlaşı, herkesin hükümetin hızlı üretim ve tüketim döngüsüyle çevreye en fazla zararı veren endüstrilerin başında gelen hızlı modayı sınırlandırmak için izlediği bu yolu doğru bulduğu anlamına gelmiyor. Ayrıca yasa tasarısının yasalaşması için Senatodan da geçmesi gerekiyor.
Düzenlemeler ne öngörüyor?
Düzenlemeler günde çok yüksek sayıda ürünü piyasaya süren şirketleri etkileyecek. Çok yüksek sayıda ürün ile nasıl bir oranın kastedildiği, yani sayısal eşik daha sonra kararname ile belirlenecek. Çin merkezli moda perakendecileri Shein ve online platform Temu, hedefteki moda devlerinden sadece bazıları.
Bu tür şirketler, internet sitelerinde ürünlerinin çevresel etkilerini belirten ve müşterileri ürünleri geri dönüştürmeye teşvik eden mesajları açıkça görünebilir şekilde yayınlamak zorunda olacaklar. Aksi takdirde 15 bin euroya varan para cezalarıyla karşı karşıya kalacaklar.
Moda şirketleri, yeni bir eko-puan sistemiyle değerlendirmeye tabii tutulacak. Kötü performans gösterenler ilk etapta ürün başına 5 euro ceza ödemek zorunda kalacak. 2030 yılına kadar ürün başına ceza tutarı kademeli olarak 10 euroya kadar yükselecek.
Hükümet 2025 yılından itibaren hızlı moda şirketlerinin ve ürünlerinin reklamını yasaklayabilecek. Bu yasağı ihlal edenler de 100 bin euro ceza ödemek zorunda kalacak.
Bir kültür savaşını kazandık
Fransız moda tasarımcısı Julia Faure, tasarının Ulusal Mecliste oybirliği ile kabul edilmesini Harika bir gelişme sözleriyle değerlendirdi.
Aynı zamanda sürdürülebilir moda üreticisi yaklaşık 600 şirketi bünyesinde barındıran En Mode Climat grubunun başkanı olan Faure, yaşanan süreçle ilgili olarak DWye şunları aktardı:
Bir kültür savaşını kazandık. Çünkü hızlı moda, pazarda lüks sektör dışında önüne gelen her şeyi yıkan, silip süpüren çevresel, sosyal ve kültürel bir felakettir.
Faure, eko-puan sistemiyle de hükümetin önemli bir adım attığı görüşünde. Bu düzenleme sayesinde pamuktan yapılan ve yerel olarak üretilen modanın iyi bir eko-puan alacağını, uzakta ve sentetik kumaşlardan üretilen ürünlerin ise kötü bir şekilde işaretleneceğine dikkat çeken Julia Faure, Yine de tetikte olmalı ve hızlı moda şirketlerinin tanımlandığı günlük üretim eşiğinin çok yüksek tutulmayacağından da emin olmalıyız diye konuştu.
Toplumun belirli kesimleri damgalanmamalı
Ekonomi Profesörü ve Paris merkezli pazar araştırmaları şirketi ObSoConun kurucusu Philippe Moati ise farklı görüşte.
Moati, hızlı moda şirketi kapsamına alınacak şirketlerin belirlenmesinde dikkate alınacak günlük üretim eşiğinin çok da düşük tutulmaması, Fransız markalarını etkilememesi gerektiği görüşünde.
DWnin sorularını yanıtlayan ekonomist, hükümetin izlediği stratejinin toplumun belirli kesimlerini damgalayıp küçük düşürebileceğine de işaret ediyor.
Ekonomist Philippe Moati, hızlı modaya yönelik önlemleri değerlendirirken, toplumun refah düzeyi yüksek olmayan kesimlerin stigmatize edilmemesi yönünde de uyarıda bulundu. Ekonomist Philippe Moati, hızlı modaya yönelik önlemleri değerlendirirken, toplumun refah düzeyi yüksek olmayan kesimlerin stigmatize edilmemesi yönünde de uyarıda bulundu.
Ekonomist Philippe Moati, hızlı modaya yönelik önlemleri değerlendirirken, toplumun refah düzeyi yüksek olmayan kesimlerin stigmatize edilmemesi yönünde de uyarıda bulundu.Fotoğraf: picture-alliance/AP Photo/M. Lennihan
Phillipe Moati, Yürüttüğümüz bir araştırmaya göre bu markaların müşterileri daha az eğitimli ve refah düzeyleri de daha düşük. Yasa tasarısı ise bu kesimleri stigmatize ediyor. Bu kesimlerin mevcut maddi imkanlarıyla modaya uygun giyinebilme imkanına sahip olmaları, toplumun bir parçası olduklarını hissetmeleri bakımında önem taşıyor dedi.
Fransız ekonomistin tahminine göre ultra hızlı moda olarak adlandırdığı bu sektör Fransa moda pazarının yaklaşık yüzde 3ünü oluşturuyor. Kesin rakamların mevcut olmadığını söyleyen Moati, aslında hükümetin hızlı moda pazarını mevcut yasalarla düzenlemesi gerektiği görüşünde.
Hükümet, moda ürünleri için iki yıllık garanti, maliyetin altında satış yasağı ve indirimlerin gerçekçi referans fiyatlar kullanılarak hesaplanması zorunluluğu gibi düzenlemeler öngören Fransız yasalarını uygulamalıdır diyen Philippe Moati, ayrıca Fransanın tüm tekstil ithalatına ithalat vergisi uygulaması gerektiğini de sözlerine ekledi.
Modanın anavatanı Fransa liderlik etmeli
Paris merkezli moda okulu Institut Francais de la Modeun Ekonomik Gözlemevi Direktörü Gildas Minviellee göre hükümetin yaklaşımının doğru olup olmadığını zaman gösterecek.
DWnin sorularını yanıtlana Minvielle, tüketicilere hızlı modanın çevre üzerindeki yıkıcı etkisini hatırlatmanın çok önemli olduğunu, Fransız politikacıların tasarıyı Ulusal Mecliste oybirliği ile kabul ederek bu konuyla ilgili olarak harekete geçmenin aciliyetini de anladıklarını gösterdiklerini söyledi.
Yasa tasarısı, hazır giyim (pret-a-porter) sektörünü 2022den bu yana yaşadığı ve çok sayıda markanın iflas başvurusunda bulunduğu derin krize bir tepkidir gözlemini aktaran Gildas Minvielle ayrıca, Modanın anavatanı olan Fransa artık bu konuda öncülük edebilir. Moda pazarı bir Avrupa pazarı olduğu için bu kurallar tüm Avrupayı kapsayacak şekilde genişletilmelidir görüşünü kaydetti.
Çevre örgütleri düzenlemeyi yeterli bulmuyor
Fransada hızlı moda endüstrisinin sınırlandırılmasına yönelik atılan adımları yeterli bulmayanlar da var.
Çevrenin korunması için mücadele eden çok sayıda STKyı çatışı altında toplayan Hızlı Modayı Durdurun (Stop Fast Fashion) adlı grubun sözcüsü Pierre Condamine, yeni yasal düzenlemeyle getirilen kuralların yetersiz olduğu görüşünde.
Yasa tasarısında hangi şirketlerin hızlı moda kapsamına alınacağına ilişkin eşiğin belirtilmemesini eleştiren Condamine, DWye Hızlı modayı tanımlayacak eşiğe tasarıda yer verilmeliydi ve bu eşik Decathlon gibi Fransız şirketlerini de bu kapsama alınmasını sağlayacak kadar düşük olmalıydı dedi.
