Peki bu açıklama ABDyi taviz vermeye zorlamaya yönelik bir tehdit mi, yoksa yeşil ışık olsun ya da olmasın operasyonun eli kulağında mı? ABD ve Rusya bu planın neresinde?
BBC Türkçenin haberine göre; Ocak-Mart 2018de Afrine yapılan Zeytin Dalı Harekâtından sonra Fıratın doğusunda Kürtlerin liderliğindeki özerk oluşuma son vermeye dönük operasyon gündemden düşmedi. Son olarak 28-31 Ekimde Kobani ve civarına sınırdan top atışları yapılırken Erdoğan Operasyon planlarımız hazır demişti. Bunun üzerine bölgedeki Amerikan güçleri, Halk Koruma Birlikleri (YPG) ile birlikte devriye turu atmış, ardından Pentagon sınır boyunca 12 gözetleme noktası kurulacağını duyurmuştu.
Türkiyeye güvence diye sunulan bu önlem, ABDnin operasyona yeşil ışık yapma niyetinin olmadığının göstergesiydi. Ankara, 27 Kasımda Milli Güvenlik Kurulu kararıyla Suriyede emrivakiye göz yumulmayacak yanıtıyla yeni bir sinyal vermişti. Bu konudaki kararlılık, 7 Aralıkta Ankaraya gelen ABDnin Suriye Özel Temsilcisi James Jeffreye iletirken Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı Hakan Fidan da Washingtona gönderildi. Bu trafiğin ardından Pentagon 12 Aralıkta sınır hattında öngörülen gözetleme noktalarının kurulduğunu duyurdu. Bu noktalarda Amerikan ve Fransız askerlerinin yanı sıra Türkiyenin terör örgütü saydığı YPG de savaşçı bulunduruyor.
Pentagonın açıklamasını Erdoğanın çıkışı izledi. Haliyle ABDnin pozisyonu değişti mi?, Operasyona yeşil ışık yakıldı mı? sorusu önem kazandı. Fakat günün sonunda Pentagon Sözcüsü Sean Robertson, Suriyenin kuzeyinde, özellikle Amerikan personeli civardayken, her hangi bir tarafın tek taraflı askeri hareketi ciddi endişe kaynağıdır. Bu tür eylemleri kabul edilebilir bulmuyoruz dedi.
Pentagon: Suriyede tek taraflı bir askeri harekat kabul edilemez
ABDnin tutumu ve öncelikleri
ABDnin halihazırda sürdürdüğü oyun planı Türkiyenin kapsamlı operasyonu için fazla esnek değil. Bunun için Suriye planlarında radikal bir dönüşüm gerekiyor. Amerikan yönetimi, Ekim 2014ten beri YPGye yardım ederken Ankarayı yatıştırma politikası güttü.
Askeri yardımların gideceği adres olarak Suriye Demokratik Güçlerinin (SDG) kurulması teskin etmeye dönük ilk formüldü. Türk ordusu 2016da Fırat Kalkanı Harekâtı ile Cerablustan girip El Baba kadar indikten sonra Menbice yöneldiğinde ABD fren yaptırdı ve Irak-Şam İslam Devletinden (IŞİD) kurtarılan bölgelerle ilgili koruyucu bir pozisyon aldı.
Washington Posttan Afrin analizi: Suriyeli Kürtlerin yenilgisi ABDye bir darbe daha
Rakkaya YPG değil Türk ordusu ve yedeğindeki milis güçlerle gidilmesi önerisini yetersiz bulan ABD, Türkiyenin artan itirazlarını gidermek için bazı şeyler yaptı. Bunlardan birkaçı şöyle:
YPGnin Menbicten çıkarılmasını sağlayacağını belirtip Türkiye ile ortak devriye mekanizmasına razı oldu.
İkincisi nüfuz alanında olmayan ve koruma taahhüdünde bulunmadığı Afrine operasyona itiraz etmedi.
Son olarak geçen ay PKKnin lider kadrosundaki Murat Karayılan, Cemil Bayık ve Duran Kalkan için sırasıyla 5, 4 ve 3 milyon dolar ödül koydu.
Tam bu tartışmaların arasında 6 Aralıkta Genelkurmay Başkanı Joseph Dunford, ilk kez 22 Aralık 2017de Merkez Kuvvetler Komutanı Orgeneral Joseph Votelin dile getirdiği Suriyenin kuzeyinde ordu kurma planını yinelerken 35-40 bin kişiyi kapsayan eğit-donat programın daha yüzde 20lik bir kısmını tamamladıklarını söyledi. Bu da plan çöpe atılmadığı takdirde ABD epey zaman daha sahada oyalanacak demektir.
Bunun ötesinde Jeffreyin de son zamanlarda birkaç kez dile getirdiği üzere Amerikan askeri varlığı artık üç hedefle gerekçelendiriliyor:
-IŞİDle savaş.
-İran ve onunla bağlantılı unsurların Suriyeden tamamen çekilmesi.
-Suriyede Cenevre sürecinde siyasi geçişin sağlanması.
Trump, IŞİDin işinin bir ay gibi kısa zamanda bitirilebileceğini söyledi. Gerçi Deyr el Zorun kuzeyinde Hecin, Şaafa ve Susa gibi birkaç küçük kasabada sıkışan IŞİD, SDGye ağır kayıplar verdirterek beklenenden çok daha fazla direndi. Operasyonun daha ne kadar süreceği belli değil.
Özellikle ilan edilen diğer iki hedef ABDnin sahada kalmasını, haliyle SDG ile ortaklığı sürdürmesini gerektiriyor.
Zeytin Dalı Harekatı öncesi Afrinden Türkiyeye kaç saldırı düzenlendi?
ABD, Türkiye ile ittifakı kopma noktasına getirmeden NATO konsepti açısından bu sıra dışı durumu sürdürmek istiyor. Ankara da baskıyı tırmandırarak Washingtonı tercih yapmak durumunda olacağı sınıra doğru itiyor.
Bu noktada Kürtlerin de ihtimal dışı tutmadığı bir durum ortaya çıkıyor: Acaba ABD, Türkiyeyi kaybetmemek için sınırlı bir operasyona göz yumabilir mi?
Cockburn: Erdoğan Irak ve Suriyede ABDyle karşı karşıya gelmek istemeyecektir
Bu senaryodan gidilirse muhtemel hedef Kürt yoğunluklu olmayan Tel Ebyad (Girê Spî) ve Ras el Ayn (Serekaniye) gibi yerler olabilir. Erdoğan sıklıkla Tel Ebyadın Arap ve Türkmen yoğunluklu bir yer olduğunu, etnik temizliğe uğradığını ve yerel halkın evlerine döndürülmesi gerektiği savını dillendiriyor. Haliyle Tel Ebyad iç kamuoyuna da sunulacak simgesel bir zafer mahalli olarak duruyor.
Fakat sınırlı operasyonun da YPGnin kuzeye çekilmesi ve Pentagonun operasyon planlarının çökmesi riskini tamamen ortadan kaldırmıyor. Ki özerk yapının siyasi ve askeri aktörleri olası müdahaleye karşı tam direnişten bahsediyor. Bu da ABD açısından ciddi bir açmaza işaret ediyor.
Rusya ve İranın pozisyonu
Eğer bir operasyon olacaksa Astana ortaklarıyla da müzakere ediliyor olması lazım. İran, Türkiyenin Suriyeye bu kadar girmesinden rahatsız. Tahran, Rusyanın Afrin operasyonuna geçit vermesini de istemiyordu. Özellikle Rusya açısından Türkiyenin Demoklesin Kılıcı olarak yukarıda asılı durması Kürtleri Şama itecek faktör sayılıyor.
Bununla birlikte Türkiyenin girdiği yerlerden neyin karşılığında ve nasıl çıkacağı Şam-Tahran-Moskova eksenini en fazla düşündüren konu.
Fakat hem İran hem Rusya bölgede Amerikan askeri varlığını daha büyük sorun olarak görüyor. Her ikisi de Kürtlerin ABDyi bırakıp Şamla müzakere ederek orta yolu bulmasını istiyor. Rusyanın bir NATO müttefiki eliyle ABDnin işini zorlaştıracak seçenekler konusunda esnek olacağına dair bir öngörü var. Kürtler de Rusyanın Afrinde olduğu gibi Türkiyeye yeşil ışık yaktığını düşünüyor.
Türkiyenin kafasındaki plan
Afrinden sonra Türkiyenin üzerinde durduğu plan, Fırat ile Dicle arasındaki bütün şeritte 30-40 kilometre derinliğinde bir tampon bölge kurmak. Afrindeki pratiği Fıratın batı yakasında Menbic, doğu tarafından Kobani, Tel Ebyad, Ras el Ayn, Dirbesiye, Amude, Kamışlı ve Derike kadar taşımak.
Bunun için Suriye Ulusal Ordusu çatısı altında toplanan gruplardan bir kısmı hazırlık yapıyor. Hükümete yakın kaynakların aktardığı bilgi doğruysa Fıratın doğusuna transfer edilmek üzere eğitilenlerin sayısı 6 bin 500ün üzerinde.
Planda mültecilerin bu bölgelere yerleştirilmesi de var. Ancak bu tür bir operasyon Afrinde olduğu gibi demografik yapıya müdahale olarak da görülebilir. Afrin, Fıratın doğusundaki kentlerden farklı olarak Kürt bölgelerinden izole bir yerdi. Suriye ordusunun kontrolündeki bir koridor haricinde her taraftan kuşatılmış haldeydi. Fıratın doğusu ise büyük güç yığmayı gerektiren uzunca bir şerit.
Operasyon baskısı, Menbicin Türkiyeye bırakılması konusunda ABDyi geri adım atmaya zorlayacak bir manevra olarak da görülebilir. Fakat genel anlamda Ankara, 2016dan beri ABD ile Rusya arasındaki rekabetten, sahanın çelişkilerinden, ortaya çıkan boşluk ve fırsatlardan yararlanarak ayaklarına yer açıyor. Risk çıtasını yükseltme pahasına bu stratejinin Fıratın doğusu için de sürdürüleceği anlaşılıyor.ABD, Fıratın doğusuna yönelik her girişimde Irak Şam İslam Devleti (IŞİD)le örgütüyle savaşın sekteye uğrayacağı uyarısını yapıyor. IŞİDin işi bitirilince de YPG ile ortaklığın sona ereceğine dair belli belirsiz sözler söyleniyor. Fakat ABD, Afrin operasyonunu da tetikleyen uzun dönemli ordu kurma planından vazgeçmişe benzemiyor.
BBC Türkçe
