Avustralya’da 16 yaşın altına sosyal medya yasağı başladı. Böylece dünyada ilk kez bir ülke, bu tür bir karar almış oldu.
Hükümet, 10 Aralık’tan itibaren sosyal medya şirketlerinin 16 yaşından küçüklere hizmet vermesini yasaklamış, kurala uymayan şirketlere 33 milyon ABD dolarına kadar ceza verileceğini açıklamıştı.
Resmi istatistiklere göre ülkede 16 yaşın altında beş milyon, 10-15 yaş arasında ise bir milyon çocuk var.
Yasağın iptal edilmesi talebiyle iki gencin açtığı dava sürüyor.
Dezavantajlı durumda olan bazı gençler de bu yasağın hayatlarına olumsuz etkisinin olacağını söylüyor.
Felçi kalmasına yol açan nadir bir sinir hastalığına sahip olan 15 yaşındaki Ezra Sholl, sosyal medyanın kendisine aynı hobilere sahip kişilerle iletişim kurma imkanı sunduğunu belirtiyor.
BBC’ye “Sosyal medya yasağı dünyamı daraltacak” diyor.
Yasak kararının üzerine, Instagram ve Facebook’un sahibi Meta, Avustralya’da 16 yaş altı kullanıcılara ait hesapları kapatmaya başlamıştı.
150 bin Facebook ve 350 bin Instagram hesabının etkilenmesi bekleniyor.
Gençlerin hukuk mücadelesi hakkında neler biliniyor?
15 yaşındaki Noah Jones ve Macy Neyland, yasağın çocuk haklarına aykırı olduğunu söyleyerek bunun durdurulmasını talep etti.
Sivil toplum kuruluşu Digital Freedom Project (Dijital Özgürlük Projesi) tarafından desteklenen ikili, 26 Kasım’da Yüksek Mahkeme’ye başvurdu.
Neyland “Sesimiz kesilmemeli. Yaşadıklarımız Orwell’ın 1984 romanı gibi ve bu durum beni korkutuyor” dedi.
Digital Freedom Project, internet sitesinde yaptığı açıklamada ergenlerin haber alma ve örgütlenme hakları için sosyal medyayı kullandığını, bu yasağın en zayıf gençleri, engellileri, yerlileri, kırsal bölgelerdeki çocukları ve LGBT+ ergenleri etkileyeceğini savundu.
Avustralya İletişim Bakanı Anika Wells ise bu başvurunun, kararlarından dönmelerine yol açmayacağını söyledi:
“Tehditlere boyun eğmeyeceğiz. Davalardan korkmuyoruz. Büyük teknoloji şirketleri karşısında sinmeyeceğiz. Avustralyalı ebeveynler için, pes etmeyeceğiz.”
Yeni uygulama kapsamında Facebook, Instagram, Snapchat, Threads, TikTok, X, YouTube, Reddit ve canlı yayın platformları Kick ve Twitch 16 yaş altı hesapları kapatmak zorunda.
Hükümet, dünyada bir ilk olan yasakla, çocukların sosyal medyada maruz kalabilecekleri “baskı ve risklerin” azaltılmasının amaçlandığını söylüyor.
Ebeveynler yasağı çoğunlukla destekliyor.
Hükümet, bu uygulamaların çocukların ekran süresini artıracak şekilde tasarlandığını ve bazı içeriklerin “gelişimlerine ve sağlıklarına” zarar teşkil ettiğini söylüyor.
Ülkede bu yıl yapılan bir araştırma, 10-15 yaş arası çocukların %96’sının sosyal medya kullandığını ortaya koydu.
Çocukların 10’da yedisinin zararlı içeriklere maruz kaldığı belirlendi. Bunlar arasında kadın düşmanı paylaşımlar, yeme bozukluğu ve hatta intiharı teşvik eden içerikler olduğu tespit edildi.
Çocukların 7’de biri, kendilerinden yaşça büyüklerin cinsel amaçlı kandırmaya yönelik davranışına maruz kaldıklarını söyledi.
Yarısından fazlası da siber zorbalığa maruz kaldığını ifade etti.
Oyun platformları da tartışılıyor
Hükümet, listeye eklemeler olabileceğini ve bunun üç ana kriter göz önünde bulundurularak yapılacağını söylüyor:
Uygulamaların tek veya “önemli hedefinin” iki veya daha fazla kullanıcı arasında çevrimiçi sosyal etkileşim sağlamak olup olmaması,
Kullanıcıların belirli kullanıcılarla veya tüm kullanıcılarla etkileşime girmesine izin verilip verilmemesi
Kullanıcıların içerik yayınlamasına olanak sağlayıp sağlamaması
YouTube Kids, Google Classroom ve WhatsApp, bu kriterleri karşılamadıkları için listeye dahil edilmedi.
Dolayısıyla 16 yaş altı çocuklar hesap açmayı gerektirmeyen YouTube gibi platformlardaki çoğu içeriği izlemeye devam edebilecek.
Roblox ve Discord gibi oyun platformları ise yasağa dahil edilmelerini engellemek amacıyla bazı özelliklere yaş sınırlaması getirdi.
Yasak nasıl uygulanacak?
Yasak sorumluluğu şirketlere yüklüyor.
Çocuklar ve ebeveynleri hesap açabilmeleri durumunda cezalandırılmayacak.
Ancak şirketler tekrarlanan ihlaller için 32 milyon dolara kadar para cezasıyla karşı karşıya kalacaklar.
Hükümet, çocukların hesap açmasını engellemek için şirketlerin “makul adımlar” atmasını zorunlu kılıyor.
Bunun nasıl yapılacağını şirketlere bırakarak yaş belirleme teknolojileri kullanmalarını zorunlu tutuyor.
Resmi kimlikli yaş kanıtlama bu yöntemlerden biri olabilir. Getirilen öneriler arasında yaş çıkarımı yapabilecek teknolojiler de var.
Hükümet, platformları birden fazla farklı yöntem kullanmaya teşvik ediyor.
Kullanıcıların yaş beyanlarının yanıltıcı olabileceği ve hatta ebeveynlerin çocukları için kefil olmalarına güvenilemeyeceğini de belirtiliyor.
Facebook, Instagram ve Threads’in sahibi olan Meta, 4 Aralık’tan itibaren 16 yaş altı hesapları kapatmaya başlayacağını duyurdu.
Meta, olası yanlışlıkların resmi kimlikli ya da video özçekimli başvurularla düzeltilebileceğini açıkladı.
İşe yarayacak mı?
Şirketlerin hangi yöntemleri kullanacağı konusunda netlik olmadan, yasağın etkili olup olmayacağını söylemek zor.
Yaş güvencesi sağlayan teknolojilerinin bazı kullanıcıları yanlışlıkla engelleyebileceği yönünde endişeler de dile getirildi.
Hükümetin yaptığı araştırma, örneğin yaş belirleme teknolojisinin koruma altına alınmak istenen demografik grup için en az şekilde güvenilir olduğunu ortaya çıkardı.
Cezaların yeterli olup olmadığı da sorgulanıyor.
Eski Facebook yöneticisi Stephen Scheeler, Avustralya haber ajansı AAP’ye verdiği demeçte, “Meta’nın 50 milyon dolar gelir elde etmesi yaklaşık bir saat 52 dakika sürüyor” diyerek bu konuya dikkat çekiyor.
Yasağı eleştirenler, doğru bir şekilde uygulansa bile çocukların tehdit altında olmaya devam edeceğini savunuyor ve diğer platformların varlığını örnek gösteriyor.
Flört siteleri ve oyun platformları yasak kapsamına alınmadı.
Son zamanlarda çocukları intihara teşvik edebildiği iddialarıyla anılan yapay zeka sohbet robotları da yasak kapsamında değil.
Bazıları ise sosyal medyayı bir topluluğun parçası olarak kullanan gençlerin izole olacağını savunuyor. Bu kişiler çocuklara sosyal medyada nasıl davranacakları konusunda eğitim verilmesinin daha etkili olacağını öne sürüyor.
Sosyal medya şirketleri nasıl tepki verdi?
Sosyal medya devleri, Kasım 2024’te yasağın duyurulmasıyla şok yaşadı.
Yasağın uygulanmasının zor, aşılmasının kolay olacağını da iddia ettiler. Ayrıca kişisel bilgiler açısından da risk oluşturacağı savunuldu.
Bu yasağın çocukları internetin karanlık köşelerine itebileceği ve gençleri sosyal temastan mahrum bırakabileceği de öne sürüldü.
Snapchat’in sahibi olan Snap ve YouTube, sosyal medya şirketi olmadıklarını söylüyor.
Google’ın yasal bir itirazda bulunup bulunmamayı hâlâ değerlendirdiği belirtiliyor.
Şirket, BBC’nin yorum talebine yanıt vermedi.
Meta, yasağı uygulayacağını duyurdu ancak gençlerin başka platformlarda risklere açık olmasının “tutarsızlık” olduğunu savundu.
Ekim ayındaki parlamento oturumlarında TikTok ve Snap de yasağa karşı olduklarını ancak uygulayacaklarını açıkladı.
Başka ülkelerde benzer yasaklar var mı?
16 yaş altı çocukların sosyal medyayı kullanmasını yasaklamak dünyada bir ilk.
Diğer ülkeler de bu yasağı yakından izleyecektir.
Çocukların ekran ve sosyal medya süresini sınırlamak, zararlı içeriklere erişmelerini engellemek için daha önce de çalışmalar yapıldı. Ancak hiçbir ülke ilgili platformları tamamen yasaklamadı.
İngiltere gençleri yasadışı ve zararlı içeriklerden korumak için önlemler almamaları durumunda şirketleri büyük para cezalarıyla karşı karşıya bırakıyor. Yasa yöneticilere hapis cezası dahi öngörüyor.
Eylül ayında Fransa’da hazırlanan meclis raporu, 15 yaş altı çocuklara sosyal medya yasağı tavsiye etti. 15-18 yaş arası gençlere ise belli bir saatten sonra erişim yasağı önerdi.
Danimarka da 15 yaş altı kişilere sosyal medyayı yasaklamayı planladığını duyurdu.
Norveç benzer bir öneriyi değerlendiriyor.
İspanya hükümeti, 16 yaş altı çocukların erişimi için ebeveyn onayını zorunlu kılan bir yasa tasarısını parlamentoya gönderdi.
ABD’nin Utah eyaletindeyse geçen yıl 18 yaş altı çocukların sosyal medyayı aile onayı olmadan kullanmasını yasaklama girişimi federal bir yargıç tarafından engellendi.
Türkiye’de Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), 2024 Kasım ayında 13 yaş altı çocukların sosyal medya uygulamaları ve sosyal ağlara erişimini yasaklamaya yönelik bir çalışma başlattı.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, 9 Nisan 2025’te “sosyal medya yaş kısıtlaması taslağı” üzerinde çalıştıklarını açıkladı.
