Hamasın 7 Ekimde İsraile düzenlediği saldırıda personelinin rol oynadığı yönündeki suçlamalarla sarsılan Birleşmiş Milletler Filistinli Mülteciler Ajansı (UNRWA), 1949dan bu yana Filistinli mültecilere en önemli destek veren kurumların başında geliyor.
Neredeyse tamamen gönüllü devlet katkılarıyla finanse edilen UNRWA, uzun süredir İsrail tarafından sert eleştirilere hedef oluyordu.
İsrail son yaptığı bir açıklamada, Gazze’deki savaşın bitmesinin ardından UNRWA’nın bölgede hiç bir şekilde rol almasını ve faaliyette bulunmasını istemediğini bildirdi.
UNRWA yönetimi, İsrail’in öne sürdüğü suçlamalarla ilgili kapsamlı soruşturma açtığını belirterek, olaya karışan bazı çalışanların görevine son verildiğini duyurdu.
Sağlık ve eğitim hizmetleri
UNRWA, İsrail devletinin 1948 yılında resmen ilan edilmesinin ardından BM Genel Kurulu tarafından 1949da Ürdün, Suriye, Lübnan, Batı Şeria ve Gazzedeki Filistinli mültecilere yardım amacıyla kuruldu.
BM kuruluşunun en öncelikli görevi, Ürdün, Lübnan, Suriye, Gazze Şeridi ve Doğu Kudüs de dahil olmak üzere Batı Şeriada yaşayan, kalıcı ve adil bir çözüm için yıllardır bekleyen Filistinli mültecilere insani yardım ve koruma sağlamak.
UNRWA web sitesine göre, Filistinli mülteciler 1 Haziran 1946 ile 15 Mayıs 1948 arasındaki dönemde normal ikamet yerleri Filistin olan ve 1948 çatışması sonucunda hem evini hem de geçim kaynaklarını kaybeden kişiler olarak tanımlanıyor.
Bu kişilerin torunlarının da yine mülteci statüsüne sahip olma hakkı bulunuyor. UNRWA, uluslararası statüleri nedeniyle bu kişilerin tek yasal garantörü konumunda.
Kurulduğunda yaklaşık 750 bin Filistinli mülteciye hizmet veren UNRWA’ya şu anda yaklaşık 5,9 milyon Filistinli kayıtlı. UNRWA, bu kişilere silahlı çatışma zamanları da dahil olmak üzere sağlık ve sosyal hizmetler, mikrofinans ve acil yardım imkanı sağlıyor.
BM kurumu, 19u 1967den bu yana İsrail tarafından işgal edilen Batı Şeriada olmak üzere toplam 60 civarında kampın yönetiminden sorumlu. UNRWA okullarında 540 binden fazla çocuk eğitim görüyor.
UNRWA’nın Gazze’deki faaliyetleri
2007den bu yana Hamas tarafından kontrol edilen Gazze Şeridinde insani durum, 7 Ekim’de İsrail ile Hamas arasındaki savaş başlamadan önce de kritik bir durumdaydı.
BMnin ağustos ayı verilerine göre son savaş öncesi de Gazzelilerin yüzde 63ü önemli ölçüde gıda sorunu çekerken, yüzde 80den fazlası yoksulluk sınırının altında uluslararası yardıma bağımlı bir şekilde yaşıyor.
BMye göre İsrail, Mısır ve Akdeniz arasında sıkışan bölgede sekiz kamp ve yaklaşık 1,7 milyon mülteci bulunuyor. Bu da 2,4 milyonluk nüfusun ezici çoğunluğunu oluşturuyor.
UNRWA web sitesine göre, bu kurum tarafından istihdam edilen 30 bin kişiden 13 bini Gazze Şeridinde, 365 kilometrekarelik bir alanda yaklaşık 300 tesiste çalışıyor.
2018 krizi
UNRWAya en büyük katkıyı sağlayan ABDnin eski Başkanı Donald Trump, 2018 yılında ülkesinin yıllık katkısını 300 milyon dolar düşürdü.
2018’de yine İsrail’de başbakanlık koltuğunda oturan Binyamin Netenyahu, bu kararından dolayı Trump’ı överken UNRWAyı Filistinli mülteci sorununu devam ettiren bir örgüt” olarak tanımlamıştı.
Netenyahu, mültecilerin torunlarının da mülteci olarak kayıt edilmelerini ise saçma durum diyerek eleştirmişti.
UNRWA personelinin, Hamas’ın 7 Ekim saldırısına karıştığı suçlamasına ilişkin soruşturma başlatıldı
2019da Trumpın bir Orta Doğu danışmanı ise BM Güvenlik Konseyine UNRWAnın dağıtılması gerektiği tavsiyesinde bulunmuştu.
2019’da bir BM raporunda UNRWA’ya yönelik kötü yönetim ve yetki suiistimalleri suçlamasına yer verildi.
Kasım 2019da BMnin soruşturması nedeniyle UNRWA şefi istifa etmek zorunda kaldı.
Washington, Başkan Joe Bidenın seçilmesinin ardından 2021de UNRWAya mali desteğini yeniden başlattı.
Hamas’ın 7 Ekim saldırısı
UNRWA Genel Direktörü Philippe Lazzarini cuma günü yaptığı açıklamada, İsrail yetkililerinin, 7 Ekimdeki saldırılara çok sayıda UNRWA çalışanının dahil olduğu iddiasıyla ilgili olarak kuruma bilgi gönderdiğini söyledi.
Lazzarini, suçlanan personelin işten çıkarıldığını ve kapsamlı soruşturma başlatıldığını duyurdu.
İsrail Dışişleri Bakanı Israel Katz ise cumartesi günü yaptığı açıklamada, UNRWAnın İsrail-Hamas savaşından sonra Gazzede hiçbir rol oynamaması gerektiğini belirterek, bu kurumun gerçek barış ve kalkınmaya adanmış kurumlarla değiştirilmesi gerektiğini söyledi.
ABD Dışişleri Bakanlığı, Hamas saldırısına 12 UNRWA çalışanının dahil olmuş olabileceğini belirterek, kuruma sağlanan ek mali yardımın askıya aldığını duyurdu.
ABD’yi kuruma destek veren 11 ülke izledi.
2022 yılında ABD, UNRWAya yaklaşık 344 milyon dolar kaynak sağladı.
Almanya 202 milyon dolardan fazla bağışla ikinci sırada yer alırken onu Avrupa Birliği, İsveç, Norveç, Japonya, Fransa, Suudi Arabistan, İsviçre ve Türkiye izledi.
