ABD başta olmak üzere NATO ülkelerinin Ukraynaya verdiği ve bir yıldır kırılmaya uğramadan devam eden desteği, yeni bir denge oluşturdu.
Iraktaki Amerikan askeri müdahalesinin kötü sonuçları, Libyadaki Fransız-Amerikan-İngiliz operasyonunun başarısızlığı, Barack Obamanın 2013 Ağustos ayında Şamdaki yeni bir kimyasal saldırının ardından Suriyeye müdahale kararı almaması, Amerikan birliklerinin Afganistandan kaotik bir şekilde geri çekilmesi, NATOnun ve genel anlamda Batının gücünü sarstı.
Hatta Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, NATO beyin ölümünde Avrupa kendi savunmasını kurmalı sözleriyle bu durumu tanımladı.
Bu kırılmayı gören Rusya lideri Vladimir Putin, Ukraynaya 24 Şubatta girme kararı aldı. Ancak bir yılın sonunda, Avrupa kıtasına kesin ve güçlü dönüş yapan NATO, kurulduğu günden bu yana olmadığı kadar güçlendi.
İttifak, Doğu kanadını güçlendirdi, İsveç ve Finlandiyayı bünyesine katarak daha da büyümeye hazırlanıyor. Avrupa ülkeleriyse, NATO ile güç yarışına girmektense, NATO saflarına geçerek, birlikte mücadele etmeyi seçti.
Cumhurbaşkanı Macronun eski savunma danışmanı, Fransanın NATO eski misyon şefi General Dominique Trinquand, bu değişimi şartların değişmesiyle açıklıyor.
VOA Türkçeye söyleşi veren General Trinquand, bir yıldır süren savaşın Avrupada ve NATOda çok büyük değişikliklere yol açtığını belirterek, bu değişimi, Bugün artık Avrupa savunması NATOdur sözleriyle tanımlıyor.
General Trinquand ile savaşın birinci yılında başta NATO içindeki değişimleri ve jeopolitik yansımalarını konuştuk:
VOA Türkçe: Ukrayna savaşının birinci yılında, sizce savaşın NATOda yarattığı en büyük değişiklik nedir?
General Dominique Trinquand: NATO, Macronun beyin ölümü diye tanımladığı eleştirilere hedefti. Bir yılda, bugüne geldiğimizde, artık Avrupa savunması ve NATO arasında bir güç yarışı yok. Avrupa savunması bugün artık NATOdur. Bunun yanısıra, NATOnun Avrupa ayağı da önemli ölçüde toparlanıyor. Ancak henüz kendini savunması için yeterli değil, tümüyle NATOya entegre olmuş durumunda.
VOA Türkçe: Peki bu Avrupa için iyi bir gelişme mi, özellikle askeri açıdan?
General Trinquand: Bilemiyorum iyi ya da kötü mü. Eskiden bir Avrupa savunması tartışması vardı. Avrupanın kendi egemenliği ve bağımsızlığı için kendi savunmasını oluşturması tartışılıyordu. Bugün NATO, konunun merkezinde. Ancak Avrupa ülkeleri ve NATOnun, savunma kapasitelerini genişletme ve eylemlerini daha iyi koordine etme zorunluluğu var. Bunun doğal sonucu, NATO ile işbirliğine giderek Avrupa kendi savunmasını da güçlendiriyor.
VOA Türkçe: Fransa Cumhurbaşkanı Macrona askeri danışmanlık yaptınız. Macron, NATO beyin ölümünde sözünden geri dönerek NATO ile güçlü ittifaka gidiyor. Bunu nasıl açıklardınız?
General Trinquand: Afganistanda Kabilin boşaltılması operasyonunu hatırlayın, tam bir felaketti. Beyin ölümü açıklaması o zaman geldi. Ancak Avrupada olmasını hiç beklemediğimiz bu savaş, bizi gerçeklere götürdü. Ayrıca NATOnun yeniden doğuşunu sağlayan, Putindir. Macronun dönüşümü buradan geliyor. Yeni oluşan gerçekliklerden kaynaklanıyor. Yıllar boyunca hep NATOnun ne işe yaradığı soruları soruldu. Avrupadaki bu savaş, NATOnun ne işe yaradığını çok net bir şekilde herkese gösterdi.
VOA Türkçe: Macronun Rusya ezilmemeli sözü de tepki çekti. Birinci Dünya Savaşında ezilerek yenilen Almanyanın, dünyayı 2. Dünya Savaşına götürmesi örnek gösteriliyor. Katılıyor musunuz?
General Trinquand: Macron bugün, Rus ordusunu Ukraynada yenmek gerekir diyor. Bu, Rusyayı Rusyada yenmek anlamına gelmiyor. İkinci Dünya Savaşıyla kıyas yaptığınızda bugün çok önemli bir fark var; Nükleer silahlar. Rus toprakları nükleer silahlarla korunuyor. Bu nedenle İkinci Dünya Savaşı’yla tarihi bir karşılaştırma yapamayız. Koalisyon güçleri 1945te Berline kadar gittiler. Ama bugün Moskovaya kadar gidemezler çünkü nükleer silahlar öncesinde harekete geçecektir. O nedenle Rus ordusu, Ukraynada yenilmeli görüşünü savunuyor.
Putin bu savaşı kaybetti
VOA Türkçe: Peki bir yıl oldu, nükleer tehdidi de göz önüne alarak savaşın yakın tarihini nasıl öngörüyorsunuz?
General Trinquand: Nükleer gerçeği bana göre, herkesin aklında tuttuğu bir gerçek. Bu nedenle savaş büyümüyor, çünkü herkes nükleer silahlara sahip değil. Ancak buna karşın kesin bir şey var, Başkan Putin, bu savaşı kaybetti. Nereye kadar kaybetti, bu başka bir konu; Kırıma kadar mı, Donbass ya da Rus sınırına kadar mı ? Bilmiyoruz... Ama kesin olan şey, Başkan Putin savaşını kaybetti. Bugün Rusyanın uzun vadeli bir angajmana girdiğini görüyorum. Ruslar ellerindeki olanaklarla uzun süre dayanma stratejisine oynuyor ama ilerleme de sağlayamıyor. Bu bir gerçek. Ukraynalıların Eylül-Ekimde, Harkivi alabileceğini kimse düşünemezdi. Bu şartlarda, önümüzdeki 6 ayda neler olur, kimse öngöremez sanırım.
VOA Türkçe: Bir yıl sonra, Ukrayna direnişi, Ukraynanın AB ve NATOya girmesini hızlandırır mı?
General Trinquand: ?ABye giriş 10-15 yıllık bir süreç, normal olarak. Ukrayna, AB kriterlerini yerine getirmek için çok büyük bir çaba harcıyor. Ancak savaş olduğu sürece ABye giremezler, bir statüko oluştuğunda girebilirler.
VOA Türkçe: Ya NATO üyeliği? Biraz daha uzak bir ihtimal gibi mi?
General Trinquand: ?Finlandiya ve İsveçin adaylıkları hızlandı. Çünkü bu iki ülke uzun süredir NATO ile birlikte çalışıyor. Kriter sorunu yok. Ukraynanın NATO üyeliği daha zor bir durum. Çünkü Rusyanın güvenlik kaygıları var. Savaş sonrasında oluşacak güvenlik mimarisi, Ukraynanın tarafsızlığı konuları oldukça zorluyor bu talebi.
VOA Türkçe: Kayıtsız şartsız Ukraynayı destekleyen Polonya, NATO ve ABnin parlayan yıldızı mı?
General Trinquand: ?Polonya, savaştan en çok etkilenen ülke, mülteciler, yakınlık gibi nedenlerle. Ayrıca Polonyanın AB ile birtakım sorunları var biliyorsunuz, hukuk devleti, insan hakları, değerler. Bunlar savaştan sonra konuşulacak. Şimdilik Polonya, ABDnin en güvendiği müttefiki, çünkü ABD ile en yakın ilişkisi olan Avrupa ülkesi. Ama savaştan sonra, bu insan hakları konuları yeniden AB ile gündeme gelecektir.
VOA Türkçe: Ukrayna savaşı yeni bir dünya düzeninin fitilini de ateşledi. Dün Biden, NATOnun doğu kanadıyla, Putin Çinli yetkililer ile kameraların karşısında mesaj verdi? Bunu nasıl okuyorsunuz?
General Trinquand: ?Putin dün İki kutuplu dünyanın sonu mesajı verdi. Ben de bunu düşünüyorum. İki kutuplu dünyada Çin yoktu, dolayısıyla şimdi Çin var ve bunu da hesaba katmak lazım. BMde dün akşamki oylama önemliydi. Büyük çoğunluk Rusyanın çekilmesini istedi, çekimserler var, karşı olan ülkeler de var. Rus saldırısını kınamayan ülkeler, Batının kendilerine ders vermesinden artık bıkan ülkeler. Bu tepki dikkate alınmalı. Bu nedenle ABD ve Fransa, Afrikada büyük bir turneye çıktılar, bu ülkelerle diyaloğu geliştirmek için.
VOA Türkçe: AB içindeki askeri dengeler de değişti mi? Savunma harcamalarını kısan AB naif rüyasından son derece sert bir şekilde uyandı analizlerine katılıyor musunuz?
General Trinquand: ? İngilizlerin ABden gitmesi, İngiliz ordusunun gitmesi nedeniyle endişe yaratıyordu. Bugün fazla konuşulmuyor. Ancak bu savaş ABnin kendi savunma eksiklerini de göz önüne koydu ve bunların giderilmesini hızlandırdı. Krizler AB için ciddi bir hızlandırıcı oldu. Sert bir şekilde uykudan uyanma konusuna gelince, bu analize tümüyle katılıyorum, Avrupa ülkeleri için barışın hissedarları diyorum ben; yani uzun yıllar boyunca Avrupada barışın karını yiyen ülkeler, hep birlikte savaşın imkansız olduğunu düşündük. Bu savaş bize, Avrupanın da her an savaşla yüz yüze gelebileceğini gösterdi. Gerçeklere sert bir dönüş yani.
Putin Rusyanın da Ukrayna gibi batılılaşmasından korkuyor
VOA Türkçe: Önümüzdeki yıl, savaş daha da büyür mü? Yoksa düşük seyirde mi ilerlemesini öngörüyorsunuz?
General Trinquand: Rusya çok büyük bir yenilgiye uğradı. Ordusu yorgun, yeniden büyük bir saldırıya geçmesi için çok uzun bir süre gerekiyor. Putinin dünkü iki medeniyeti, iki toplumu çatıştıran filozofik konuşmasına dikkat edin. Batı ve Doğu arasındaki bir savaştan söz ediyor. Halbuki bu nesiller arası bir savaş. Rusyada gençler ya ülkeyi terk etti ya da Putini desteklemiyor. Putini destekleyen nüfus 50 yaşın üstünde. Eğer bu gençleri yeniden çekemezse, bu uzun vadede Putin için sorun yaratacak. Putinin çok büyük bir korkusu var. Ukrayna Avrupaya yaklaştı, bugün daha da yakın. Aynı şeyin Rus gençliği için de olmasından korkuyor.
VOA Türkçe: Peki bir yıl sonra, NATOnun en önemli aktörü ABDnin, dünyadaki ve NATO içindeki konumu için ne diyebiliriz? ABD daha da güçlendi mi?
General Trinquand: ?Bu savaş Amerikayı, Avrupalılar nezdinde güçlendirdi. Dünyanın diğer bölgelerinde değil. NATO birliği, Avrupa, Amerika, Japonya, Güney Kore, Tayvan’la birlik daha güçlü. Ama ne NATO, ne Rusya diyen dünyanın üçüncü bir grubu daha var. Bu 3üncü dünyayı ikna etmek lazım. Bu uzun soluklu bir çalışma.
VOA Türkçe: Rusyanın yanında duran Çinin ikna edilmesi kolay olmayacak bu durumda?
General Trinquand: ?Çin, kendi ekonomik çıkarlarını kolluyor, savaş Çinin çok işine gelmiyor. Üstelik batı ile çok büyük ticari ilişkileri var. Bu nedenle Batı ile köprüleri atamazlar.
VOA Türkçe: Çin bir barış önerisiyle ortaya çıktı. Türkiye depremin yaralarını sarmaya çalışıyor ama orta vadede yeniden barışın aktörü olabilir mi?
General Trinquand: ?Çinin önerisi ilginç ama Amerikalılar istemiyorlar. Çünkü Amerikaya karşı bir rejim, Çin rejimi. İkincisi Türkiyede, depremin ardından seçimlere gidilecek. Deprem, Cumhurbaşkanı Erdoğanın seçilme ihtimalini kolaylaştırmadı ama bu seçilmeyeceği anlamına da gelmiyor tabi. Göreceğiz. Sanırım Amerikalılar barışın Washington ve Moskova arasında olmasını istiyor. Ama Çin de kendi rolünü oynamak istiyor.
