DWnin haberine göre, İkinci Dünya Savaşı sonrası Avrupanın kurucu babaları arasında gösterilen Jean Monnet, anılarını kaleme aldığı kitabında Avrupanın daima krizlerle inşa edileceğini ve bu krizler karşısında üreteceği çözümlerin bütünü olacağını düşünmüşümdür der. Rusyanın Ukraynayı işgali Avrupanın geleceği tartışmalarını Avrupa Birliği (AB) gündeminin öncelikli maddesi haline getirdi. Son olarak Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, ABnin Birlik üyesi olmayan diğer Avrupa ülkeleriyle beraber Avrupa Politik Topluluğu oluşturması fikrini ortaya attı.
Enrico Lettadan Avrupa Konfederasyonu
Ancak Macrondan önce ilk öneri İtalyadan geldi. İtalyada sosyal demokrat eğilimli Demokrat Partinin lideri Enrico Letta, 25 Nisanda yayımladığı bir manifestoyla Avrupa Konfedarasyonu kurulmasını önerdi. Paris merkezli Jacques Delors Enstitüsünün başkanlığını da yürütmekte olan Letta, 1989da Berlin Duvarı yıkıldıktan sonra yapılan hataların tekrarlanmaması gerektiğini belirtip, Ukrayna ve diğer Doğu Avrupa ülkelerine AB kapısının açık tutulması gerektiğini savundu.
Letta, derhal kurulmalı dediği Avrupa Konfederasyonuna ABnin mevcut 27 üyesi dışında Ukrayna, Gürcistan, Moldova, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Kosova, Karadağ, Kuzey Makedonya ve Sırbistanın eklenmesini istiyor. Bu 36lar Avrupasını öncelikli olarak politik diyalog platformu olarak görüyor. Barış, güvenlik, südürülebilir kalkınma, iklim değişikliğiyle mücadele gibi konuları ele alabileceğini söylüyor. Konfederasyon içinde bunlar görüşülürken ABnin işleyişinde reform yapılmasını ve 36ların kademeli olarak gelecekte ABye eklemlenmesini tasarımlıyor.
Letta, Avrupa Konederasyonunun AB devlet ve hükümet başkanlarını bir araya getiren her AB Konseyi toplantısının ardından aynı yerde toplanmasını ve böylelikle Avrupa ailesi olarak güçlü ve sembolik mesaj verilmesini öneriyor.
Macron da devrede
Benzer bir öneri, 9 Mayıs Avrupa Günü Strasbourgda Avrupa Parlamentosunda düzenlenen Avrupanın Geleceği Konferansı Kapanış Töreninde konuşan Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macrondan geldi. Macron, 1989da Berlin Duvarı yıkıldıktan hemen sonra dönemin Fransa Cumhurbaşkanı François Mitterrand tarafından gündeme getirilen Avrupa Konfederasyonu fikrini anımsatan bir Avrupa Politik Topluluğu oluşturulması önerisinde bulundu.
Mitterrand o tarihlerde, Rusyayı da kapsayacak bir Avrupa Konfederasyonu fikrini ortaya atmış, ancak sovyetik rejimlerden yeni kurtulan Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin itirazları nedeniyle proje hayata geçememiş ve 1993te yaratılan Kopenhag Kriterleri temelinde doğrudan genişleme sürecine girilmişti.
Ne anlama geliyor?
Macrona göre Ukraynanın Rusya tarafından işgaliyle başlayan yeni jeopolitik gerçek AByi tarihi kararlar almaya mecbur kılıyor. Fransa mevcut şartlarda Ukrayna, Batı Balkanlar ve diğer Doğu Avrupa ülkelerinin, gerek kendi içlerindeki sorunlar gerekse AB içindeki tartışmalar nedeniyle kısa vadede AB üyesi olamayacakları görüşünde. Macron bu durumu Ukraynaya adaylık statüsü verilse dahi üyeliği yıllar, hatta onlarca yıl alacak ifadeleriyle özetliyor. Buna karşılık, tüm bu ülkeleri, Avrupa kıtasında jeopolitik planda en önemli sorunlar üzerinde barış, istikrar ve işbirlikleri inşa etmek hedefiyle AB ailesine sıkıca bağlamayı savunuyor. Bunun da Avrupa Politik Topluluğu adı altında yeni bir yapılanmayla mümkün olabileceğini söylüyor.
Kimlere açık olacak?
Macron ne Strasbourgdaki konuşmasında ne de hemen ardından Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile Berlinde düzenlediği ortak basın toplantısında Ukrayna dışında net bir ülke ismi vermedi. Ancak her iki kentte de Strasbourg merkezli Avrupa Konseyini örnek gösterdi. Avrupa Konseyinin büyük Avrupa ailesinin hukuksal yapılanması olduğunu, politik bir yeni yapılanmayla tamamlanması gerektiğini savundu. Fransanın Avrupa İşleri Bakanı Clément Beaune, Ukrayna üye olursa Batı Balkanlardaki 6 ülke, Moldova ve Gürcistan da üye olacak, Ermenistanın üyeliği de gündeme gelecektir diyor. Gelir ve gelişmişlik düzeyleri AB ortalamasının çok altında olan bu ülkelerin toplam nüfusu yaklaşık 70 milyon.
Türkiye’ye yer var mı?
Her ne kadar kağıt üzerinde aday ve müzakere sürecinde bir ülke görünse de Avrupada hiçbir ülke şu an Türkiye dosyasını açmak istemiyor. Ancak Emmanuel Macron, Strasbourg ve Berlinde Türkiyenin de üyeleri arasında olduğu Avrupa Konseyine değindi. Hatta Berlindeki basın toplantısında onlarca yıldır üyelik sürecinde olan kimi ülkelerden söz etti. Bu tanıma uyan yegâne ülke Türkiye. Fakat Macron Avrupa Politik Topluluğuna ortak değerler paylaşan devletlerin dahil olabileceğini de ısrarla vurguladı. Dolayısıyla siyasi nedenlerden ötürü şimdilik dillendirilmek istenmese de reformcu bir Türkiyeye de bu yeni işbirlikleri topluluğu içinde ilke olarak yer olabileceği anlaşılıyor.
Nasıl işleyecek?
Macron şu an sadece öneri aşamasında olan bu düşünceyle ilgili kapsamlı ayrıntı vermedi. Fakat nasıl işleyebileceğine dair kimi ipuçları paylaştı. Topluluğun siyaset, güvenlik, enerji, ulaşım, yatırım, altyapı ve şahısların serbest dolaşımı gibi konularda işbirlikleri üzerine çalışabileceğini söyledi. Topluluğa dahil olmanın AB üyeliği güvencesi anlamına gelmeyeceğini belirten Macron, topluluğun kapılarının AByi terk etmiş Birleşik Krallık gibi ülkelere açık tutulması gerektiğini de savundu.
Bundan sonra ne olacak?
Letta ve Macron tarafından gündeme getirilen konfederal Avrupa fikri ilke olarak Almanya tarafından da destekleniyor. Ancak AB içinde bölünmeler yaratma riski de bulunuyor. Polonya, Slovakya, Bulgaristan, Romanya ve Baltık ülkelerinin başını çektiği bir grup Ukraynaya derhal adaylık statüsü verilmesi, hatta Ukraynanın en kısa sürede üye yapılmasını savunuyor. Kievin adaylık başvurusunu incelemekte olan Avrupa Komisyonunun konu hakkındaki kararını gelecek ay açıklaması bekleniyor. Elbette konunun doğrudan muhatabı olan Doğu Avrupa ve Batı Balkan ülkelerinin Letta ve Macronun genişleme şimdilik mümkün değil, konfederal Avrupa yaratalım önerisi karşısında söyleyecekleri de önemli. 23-24 Haziran günleri gerçekleşecek AB devlet ve hükümet başkanları zirvesi Avrupanın geleceği açısından kritik kararların alındığı bir an olabilir.
