ABD'nin Afgan ordusuna yatırımı Taliban'a yaradı

Taleban, Afgan güvenlik güçlerinin bölgesel merkezleri savunmayı başaramaması üzerine çeşitli modern askeri ekipmanları ele geçirdi. Örgüt, şaşırtıcı bir hızla vilayet başkentlerini, askeri üsleri ve hafta sonunda ülkenin başkenti Kabili kontrolu altına almasıyla birlikte savaş uçakları gibi daha büyük kazanımlar da elde etti.

ABD Savunma Bakanlığından adının açıklanmasını istemeyen bir yetkili, Talebanın eline geçen ABDnin Afgan güvenlik güçleri için tedarik ettiği askeri malzeme miktarının çok büyük olduğunu doğruladı. Afgan güvenlik güçlerinin bazı yerlerde savaşmak yerine araçlarını ve silahlarını Talebana teslim etmesi, ABD ordusu ve istihbarat dairelerinin yanlış değerlendirmesinin bir sonucu olarak yorumlanıyor.

ABDnin sürdürülebilir bir Afgan ordusu ve polis gücü oluşturmayı başaramaması ve bu kuvvetlerin çöküşünün nedenleri, askeri uzmanlarca uzun yıllar boyunca araştırılacak.

Ancak sorunun temel boyutu, Irakta yaşananları hatırlatıyor. Bu durum, Afgan güçlerin içinin boş, üstün silahlarla donatılmalarına rağmen çatışma motivasyonu gibi kilit bir bileşenden yoksun olmalarıyla açıklanıyor.

ABD Savunma Bakanlığı Sözcüsü John Kirby, hafta başında, Parayla irade satın alamazsınız. Liderlik niteliğini satın alamazsınız şeklinde konuşmuştu.

Eski başkanlar George W. Bush ve Barack Obama dönemlerinde Afganistan savaşı için strateji geliştirmeye katkıda bulunan emekli Tuğgeneral Doug Lute, somut kaynaklar sunulmuş olsa da Afganlar’ın daha önemli soyut niteliklerden yoksun olduklarının altını çizdi.

Emekli Tuğgeneral Lute, Savaş ilkesi hep geçerlidir, manevi etkenler maddi etkenlere egemendir. Moral, disiplin, liderlik, birlik ve bütünlük ruhu gibi etkenler, asker sayısı ve ekipman miktarından daha belirleyicidir. Biz Afganistana dışarıdan gelenler olarak malzeme sağlayabiliriz, ancak soyut, manevi etkenleri sadece Afganların kendileri sağlar dedi.

Daha az sayıda, daha az gelişmiş silahlara sahip olan ve hava gücü bulunmayan Taleban militanları, Afgan güvenlik birimleri karşısında daha etkin olduğunu gösterdi. ABD istihbaratının Talebanın elinde bulundurduğu bu üstünlüğün kapsamını anlayamadığı belirtiliyor.

2001 yılında Afganistan çatışmasına katılan, eski Başkan Donald Trumpın başkanlık döneminin sonunda Savunma Bakan Vekili olarak görev yapan Chris Miller, Eğer umudu bir eylem planı olarak kullanmamış olsaydık ABD askerlerinin hızla geri çekilmesinin, Afganistan ulusal güçlerine terk edildikleri sinyalini verdiğinin farkına varmış olurduk şeklinde konuştu.

Columbia Üniversitesinden uluslararası ilişkiler ve kamu işleri profesörü ve Afganistandaki ABD komutanlarının eski danışmanı Stephen Biddle da Bidenın asker çekme açıklamasının son çöküşü harekete geçirdiğini savundu.

ABDnin askerlerini geri çekmesiyle ilgili en büyük mesele, tüm Afganistana başlarının dertte olduğu mesajını göndermesiydi. Herkes bu ani sinyali aynı şekilde algıladı diyen Biddle, Nisandan önce Afgan hükümetine bağlı askerlerin savaşı yavaş yavaş kaybettiğini, ancak Amerikalı ortaklarının eve döndüğünü öğrenmeleriyle birlikte savaşmadan pes etme dürtüsünün yangın gibi yayıldığını kaydediyor.

16 Ağustos 2021 - Taleban savaşçıları, Afganistanın başkenti Kabildeki Cumhurbaşkanlığı Sarayının ana giriş yapısı önünde nöbet tutuyor.

Ancak sorunlar ve hatalar çok daha geriye ve derine gidiyor. ABD, Talebana karşı savaş verilen Afganistanda hızlı bir şekilde güvenilir bir savunma kurumu oluşturmayı hedefledi. Yolsuzluk ve kayırmacılığın köklerinin çok derine indiği bir ülkede Kabildeki hükümetin siyasi temellerini genişletmeye, demokrasi oluşturmaya çalıştı.

ABDli askeri liderler, her yıl yaşanan sorunları hafife aldı ve başarının yolda olduğunu ısrarla yineledi. Ancak kimileri, bugün olacakları öngörmüştü. Kara Harp Akademisi Stratejik Çalışmalar Enstitüsünden Profesör Chris Mason, 2015 yılında ABD ordusunun geçmiş savaşlardan ders çıkarmayı becerememesi üzerine bir kitap yazdı. Vietnam, Irak ve Afganistandan Çıkarılmayan Stratejik Dersler, adlı kitabın alt başlığı, Afgan Ulusal Güvenlik Güçleri Neden Ayakta Duramayacak şeklindeydi.

Chris Mason, kitabında, Afganistanın geleceği konusunda açık konuşmak gerekirse, ABD stratejik seviyede böyle bir yola iki kez Vietnam ve Irakta girdi. Sonuçların Afganistanda niye farklı olacağına ilişkin hiçbir mantıklı açıklama yok. Ağır çürüme kaçınılmaz, devlet er ya da geç çökecek ifadelerini kullanıyor.

Afgan ordusunun komandolar gibi bazı unsurlarınınsa sert mücadele verdiği biliniyor. Ancak Strajetik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezinden (CSIS) Afganistan uzmanı Anthony Cordesman, ABD ve NATO müttefikleri tarafından yaratılan güvenlik güçlerinin iskambilden evler gibi dağıldığını ve bu dağılmada ABDli sivil ve askeri liderlerin payı olduğunu kaydetti.

‘’Hayalet askerlere para ödendi’’

Afganistanda ordu oluşturma çabalarının ABD Savunma Bakanlığının Afgan askerlerin maaşlarını ödeyecek kadar Amerikaya bağımlı olduğu biliniyordu. Ancak bu paralar çoğunlukla yolsuzluk yapan subaylara ve para akışını sağlamak için kayıtlarda tahrifat yaparak hayalet askerler yaratan hükümet yetkililerinin cebine gitti.

ABDnin Afganistanı yeniden inşa etmek için harcadığı 145 milyar doların yaklaşık 83 milyar doları, ordu ve polis güçlerini kurmak ve sürdürmek için harcandı. Bu veri, ABD Kongresi tarafından kurulan, 2008 yılından bu yana Afganistandaki savaşı takip eden kuruma ait. ABD, söz konusu 145 milyar doların yanısıra 2001 yılı Ekim ayında Afganistanı işgaliyle başlayan savaşta 837 milyar dolar harcadı.

Son 20 yılda Afgan güçleri için yapılan 83 milyar dolarlık yatırım, ABD Piyade Güçlerinin tamamının geçen yılki bütçesinin neredeyse iki katı tutarında. 83 milyar dolar aynı zamanda ABDnin 40 milyon vatandaşı için geçen yıl ayırdığı gıda yardımlarından biraz fazla.

Gazeteci Craig Whitlock, Afganistan Belgeleri adlı kitabında, ABDnin eğittiği Afganlara Batı geleneklerini dayattığını ve ABDli vatandaşların ödediği vergilerle gerçek anlamda ayakta tutulabilir bir orduya yatırım yapılıp-yapılmadığı sorusuna dikkat etmediğini kaydediyor.

Whitlock, kitabında, ABDnin savaş stratejisinin Afgan ordusunun performansına bağlı olduğu varsayılırsa Savunma Bakanlığı, Afganların hükümetleri için ölmeye istekli olup-olmadığı sorusuna şaşılacak derecede az kafa yordu ifadelerine yer veriyor.