DW Türkçede yer alan habere göre Avrupa ülkeleri, 2022 yılında Rusyanın Ukraynayı işgal etmesinin ardından Rusyaya olan enerji bağımlılıklarını azaltma yönünde harekete geçmişti. Rus devletine bağlı doğalgaz şirketi Gazprom, 2023 yılında 7 milyar dolarlık zarar ettiklerini açıklamıştı.
Şimdi ise ABD ile Rus yetkililerin Rus gazının Avrupaya yeniden tedarik edilmeye başlanması için görüşmeler yürüttüğü iddia edildi. Söz konusu görüşmelerden haberdar olan sekiz kaynağın Reuters haber ajansına aktardığı bilgilere göre, Washington ve Rusya, enerji ihracatını baz alan bir barış diplomasisi yürütüyor.
Görüşmelere yakın bir kaynak, Rusya ile ABD arasındaki bu düzeydeki temas devam ederse, ABD aracıları üzerinden Rus gazının yeniden akması çok muhtemel değerlendirmesinde bulundu. Buna ek olarak, sekiz kaynaktan ikisi, Ukrayna-Rusya barış görüşmelerinde müzakereci sıfatıyla yer alan ABD temsilcisi Steve Witkoff ile Rusya Varlık Fonunun yöneticisi Kirill Dmitrievin, Avrupaya doğalgaz ihracatı konusunu da ele aldıklarını söyledi.
Söz konusu iddialar hakkında Witkoff herhangi bir yorumda bulunmadı. Dmitrievin yöneticisi olduğu Rusya Varlık Fonu tarafından Reutersa yapılan açıklamada ise, Şu anda bu yönde herhangi bir görüşme yürütülmemektedir denildi.
Avrupa hâlâ gaz satın alıyor
Avrupa ülkeleri her ne kadar alternatif enerji kaynaklarına yönelse de, bazı ülkeler Rus gazını satın almaya devam ediyor. Olası bir barış anlaşmasının imzalanması durumunda bu sayının artabileceği düşünülüyor.
Gazprom hâlihazırda Avrupanın gaz talebinin yalnızca yüzde 19unu karşılıyor. Bu oran savaş öncesinde yüzde 40 seviyesindeydi. Mevcut ihracat ise, ağırlıklı olarak sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ve Türkiye üzerinden geçen TürkAkım hattı ile yapılıyor. Hâlen Rus gazı satın alan ülkeler arasında TürkAkım üzerinden doğrudan tedarik alan Macaristan ve Slovakyanın yanı sıra uzun vadeli sözleşmeler kapsamında Rusyadan LNG ithal eden Belçika, Fransa, Hollanda ve İspanya yer alıyor.
Peki gaz nasıl satılacak?
Reutersa konuşan beş kaynak, müzakerelerde, ABDli yatırımcıların Kuzey Akım boru hattı, Ukrayna üzerinden geçen hatlar veya doğrudan Gazprom hisselerinde pay sahibi olabileceğinin konuşulduğunu belirtti. ABDli şirketlerin, Gazpromdan alım yaparak bu gazı Avrupaya ihraç eden aracılar olması da gündemde. Bu yöntem ile ABDdeki muhalefetin dindirilebileceği düşünülüyor.
Batılı yatırım şirketleri BlackRock, Vanguard ve Capital Groupun Gazpromda yüzde 1 ila 2 oranında hisseleri bulunuyor. Henüz söz konusu şirketlerin hiçbirinden iddialara ilişkin açıklama gelmedi.
Kremlin sözcüsü Dimitri Peskov, Nisan ayında Fransız Le Point dergisine verdiği demeçte, Gazpromun Avrupaya yeniden gaz satışı yapabileceğini ancak bunun için boru hattının kontrolünün el değiştirmesi gerektiğini söylemişti. Peskov, Bir gaz satıcısı var, potansiyel alıcılar da var ifadelerini kullanmıştı.
Avrupada Rus karşıtı muhalefet güçlü
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, 7 Mayısta Avrupa Parlamentosunda yaptığı konuşmada, Bazıları hâlâ Rus gazı ve petrolünün musluğunu yeniden açmamız gerektiğini söylüyor. Bu, tarihî boyutta bir hata olur ve buna asla izin vermeyeceğiz diyerek karşı duruşunu yinelemişti.
Komisyon, 2025 sonuna kadar yeni Rus gaz anlaşmalarını yasaklamayı ve 2027 sonuna kadar mevcut ithalatı tamamen sonlandırmayı planlıyor. Bu teklifin Haziran ayında görüşülmesi bekleniyor. Ancak Macaristan ve Slovakya plana karşı çıkıyor.
Öte yandan eski sözleşmelerle ilgili birçok dava da hâlâ devam ediyor. Kuzey Akım boru hattı 2022deki sabotaj saldırısında ciddi hasar görmüş, dört borudan üçü kullanılamaz hale gelmişti.
ABDnin sürece dahil olmasının, Avrupadaki siyasi direncin aşılması konusunda Moskovanın işine yarayabileceği düşünülüyor. Reutersa konuşan diplomatlara göre, bu katılım aynı zamanda Washingtona sürecin denetimi ve Avrupaya ne miktarda Rus gazı satılacağı konusunda etki sahibi olma imkanı tanıyacak.
ABD Başkanı Donald Trump ve yönetimi, 20 Ocak 2025te görevi devraldığından bu yana Rusya-Ukrayna savaşını bitirme yönünde çeşitli girişimlerde bulunmuştu. Daha önce Trump, Ukrayna ile barış yapılması hâlinde, hem Rusyanın hem de Ukraynanın ABD ile büyük işler yapabileceğini söylemişti. Putin ise, Siyasi irade olursa gaz ihracatına hemen başlarız diyerek ihracata yeşil ışık yakmıştı.
Türkiye doğal gaz merkezi olur mu?
Son yıllarda Rus gazının Türkiye üzerinden Avrupaya satılabileceğine ilişkin fikirler de ortaya çıkmıştı. İlk olarak 2022nin Ekim ayında Putin, Türkiyede doğal gaz merkezi oluşturma önerisini gündeme getirmişti.
Fikir hayata geçtiği takdirde, hâlihazırda Mavi Akım, TürkAkım ve TANAP gibi boru hatlarıyla doğalgaz tedariğinde kilit rol oynayan Türkiyenin öneminin daha da artması bekleniyor.
