AB, Sırbistan'a 'ultimatom' verdi

Sırbistanın Avrupa Birliği üyeliğine giden yolu, artık Kosovanın Birleşmiş Milletler ve Avrupa Konseyi gibi uluslararası örgütlere katılımına vereceği sessiz rızaya bağlı.

Bu değişiklik, Kosova ile ilişkilerini normalleştirme konusunda bir anlaşmaya varmaması halinde Brükselin Sırbistanın bloğa katılım sürecini donduracağı anlamına geliyor.

Sırbistanın yerine getirmesi gereken başlıca koşul, Kosovanın kilit uluslararası örgütlere katılma çabalarını engellemekten vazgeçmesi.

Değişiklik doğrultusunda Belgrad ayrıca Kosova yönetimi tarafından verilen, ülkenin ulusal sembollerini taşıyan plaka ve pasaport gibi resmi idari belgeleri de tanımak zorunda kalacak.

Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksander Vucic Aralık 2023te Ohri Anlaşmasının 35inci fasla dahil edilmesinin mümkün olmadığı görünüşünü taşıdığını, çünkü bunun fiilen Sırbistana (AB) kapıyı kapatmak anlamına geleceğini açıklamıştı.

Kosovanın Avrupa Konseyi üyeliği
ABnin bu hamlesi, 17 Nisanda Avrupa kıtasının insan hakları örgütü Avrupa Konseyi Parlamenterler Komitesinin Kosovanın üyeliği yönünde olumlu tavsiyede bulunmasının ardından geldi.

Avrupa Konseyi Bakanlar Kurulu 16 Mayıs 2024 tarihinde Kosova’nın 47inci üye olarak örgüte katılımını görüşecek.

Ancak Sırbistan bu gelişme Sırbistanda tepkiyle karşılandı. Cumhurbaşkanı Vucic, Kosovanın Avrupa Konseyine katılması halinde Sırbistanın kendi Avrupa Konseyi üyeliğini sorgulamaya hazır olduğunu söyledi.

Belgrad, Strazburg merkezli insan hakları örgütünün kararından duyduğu derin hayal kırıklığını göstermek için Kosova sınırında büyük çaplı askeri tatbikatlar gerçekleştirdi.

Sırbistan neden karşı çıkıyor?
1991 yılında dağılan Yugoslavyanın bir parçası olduğu dönemde Sırbistana bağlı özerk bir vilayet olan Kosova, 2008 yılında Sırbistandan bağımsızlığını ilan etmesinden bu yana BM, Avrupa Konseyi, AB ve NATOya katılmak için diplomatik adımlar attı.

Ancak Belgrad Kosovanın bağımsızlığını reddediyor ve Sırp hükümeti bu tür konulara, Kosovanın ayrılmasını dayatan NATO ile 1999da yapılan savaştan bu yana sistematik olarak karşı çıkıyor.

Sırbistan, bir BM üyesi olarak, Kosovanın uluslararası kurumlara üyeliğini kabul etmenin, onu devlet olarak zımnen tanımak anlamına geleceğinden çekiniyor.

Durumun çıkmaza girmesi üzerine AB dışişleri bakanları, Sırbistan ve Kosovanın neredeyse otuz yıllık çalkantılı ilişkilerini normalleştirmeyi amaçlayan ve Ohri anlaşmasını 35inci fasla ekledi.

Anlaşma adını, 2013 Brüksel anlaşmasını teyit etmek ve yeniden başlatmak üzere 2023 baharında imzalandığı Kuzey Makedonyanın Ohri gölünden alıyor. Brüksel, Sırbistan ve Kosova arasında varılan bu anlaşma ile Kosova kurumlarının yönetim yetkisi tanındı.

Bu belgede yer alan taahhütlerin sadece birkaçı hem Kosova hem de Sırbistan tarafından uygulandı. Bu nedenle AB dışişleri bakanları Ohri anlaşmasındaki hükümleri Sırbistan için bir tür al ya da bırak kriteri olarak bağlayıcı hale getirdi.

Sırp toplumunu ikilemde bıraktı
AB tarafından 22 Nisanda getirilen koşullar Belgrad için siyasi bir yapboz oluşturarak siyasi liderliğini ve tüm Sırp toplumunu dayanılmaz bir ikilemle karşı karşıya bırakıyor: Ya Kosovayı tanımak için yavaş ve aşamalı bir süreç başlatacak ya da orta vadeli AB üyeliği umudunu unutacak.
Nisan 2022de yapılan bir IPSOS anketine göre, AB üyeliğine karşı çıkan Sırpların sayısı ilk kez AB üyeliğini destekleyenlerden daha fazla oldu.

Bu ankete göre Sırpların çoğunluğu ABnin genişleme konusunda ağırdan aldığını ve yeni üyeleri kabul etme konusunda isteksiz olduğunu düşünüyor.