Bold Medyadan Fatih Yurtsevenin haberine göre, 24 Kasım 2015 tarihinde Türk F-16’ları Rus savaş uçağını düşürdüğünde, kimse bir uçak krizinin her iki ülke ilişkilerinde hayal dahi edilemeyecek değişikliklere neden olacağını beklemiyordu. Herkes Rusya’nın aynı şekilde karşılık vereceğini düşünüyor, Türkiye; acaba olası bir çatışmada “NATO beni ne kadar destekler” sorusunun cevabını arıyordu. Türkiye, Rusya ile karşı karşıya gelmemek için Karadeniz üzerindeki planlı keşif uçuşlarını iptal etti, savaş uçaklarını Suriye sınırına yaklaştırmadı. Doğu Akdeniz’de donanma gemilerine Rus gemilerinden uzak durmaları söylendi.
Ruslar Mart 2016 tarihinde BM Güvenlik Konseyi’ne Erdoğan rejiminin Suriye’de cihatçı gruplara gönderdiği silahlar ile IŞID ile yapılan petrol ticaretine ait belgeleri sundu. Türk-Rus ilişkilerinde ne olduysa bundan sonra oldu. Ruslar Akkuyu Nükleer Santral projesinde Taşucu Limanı’nı kullanma hakkını kazandı, Erdoğan rejimi sayesinde 300 yıllık Doğu Akdeniz’e inme hedeflerine ulaştılar. Peki, bunlar olurken ismi TürkAkımı olan projede neler yaşandı. Türkiye hiç mi bir şey kazanmadı.
İsminde “Türk” ifadesi olsa da TürkAkım Projesi Rusya’nın hak ve çıkarları açısından son derece avantajlı bir yatırım.
Rusya yaklaşık 30 senedir, özellikle de 2006 ve 2009 yıllarında yaşanan krizlerden dolayı Avrupa’ya gaz akışında Ukrayna’yı devre dışı bırakmak istiyordu. Almanya ile yapılan Kuzey Akım-2 ve Türkiye ile yapılan TürkAkım projelerinin toplam kapasitesi (55 bcm+15,75 bcm) 70 milyar metre küp (bcm). Rusya her iki projede tam kapasite çalışmaya başladığında Ukrayna’ya bağımlı olmadan Avrupa’ya gaz satabilecek konuma gelecek. ABD’nin her iki boru hattı projesini yaptırım kapsamında alması ve Kuzey Akım-2 projesinin 2020 ortalarına kadar gecikmesi Rusya ve Ukrayna arasında doğalgaz transit anlaşmasının yenilenmesini kolaylaştırdı. Buna rağmen Rusya’nın Ukrayna’ya karşı eli her zamankinden daha güçlü. Rusya, Türkiye sayesinde doğalgaz iletiminde Ukrayna’yı devre dışı bırakmaya çok yakın. 30 yıllık hayali Erdoğan rejimi sayesinde gerçek oldu.
Rusya Türk Akımı ile elini çabuk tutarak Güney Avrupa pazarına Güney Gaz Koridoru projelerinden daha önce ulaşacak. Bulgaristan, Yunanistan, Sırbistan ve Macaristan TürkAkım sayesinde Rus gazını kullanacak. Rusya bu proje sayesinde bölgenin enerji denklemine de dahil olacağı için, bu ülkeler üzerinde jeopolitik olarak da konumu sağlamlaştırmış olacak.
Güney Akım Projesi daha ucuz maliyetle TürkAkım projesi oldu.
Rusya’nın başlangıçta niyeti Ukrayna’yı Güney Akım Projesi ile devre dışı bırakmaktı. Ancak AB’den gelen itirazlar ve ekonomik koşullar bu projenin rafa kalmasına neden oldu. TürkAkım projesi maliyet olarak Güney Akım projesine göre 10 milyar dolar daha ucuz. Rusya petrol fiyatlarında yaşanan düşüş nedeniyle ekonomik olarak zorlanmasına rağmen projeyi hayata geçirmekte tereddüt etmedi. Rusya, Türkiye sayesinde aynı amaca hizmet edecek başka bir boru hattına 10 milyar dolar daha ucuza sahip oldu.
TÜRK AKIM TÜRKİYE İÇİN NE İFADE EDİYOR
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından hazırlanan 2018 yılı Doğalgaz Piyasası Sektör Raporuna göre ithal edilen toplam gaz miktarı 53,5 bcm. Bu miktarın 23,6 bcm’lik kısmı (yaklaşık olarak %44) Rusya’dan alındı. Rakamlardan anlaşılacağı üzere Türkiye doğalgaz tedarikinde büyük oranda Rusya’ya bağımlı. Türkiye Hazar Denizi’nin hukuki statüsünün belirlenmesine rağmen Türkmen gazı gibi daha ucuz gaz tedarikine imkân tanıyacak projelere yönelmek yerine, Rusya’ya olan mevcut bağımlılığı devam edecek projeleri tercih ediyor.
Türk Akımı her biri 15,75 bcm kapasiteli iki boru hattından oluşuyor. Her iki hattın da deniz kısmını Rusya inşa ediyor. Türkiye’nin milli şebekesi ile irtibatlandırılacak hattın kara kısmı Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi tarafından inşa edilecek. Avrupa’ya gaz taşıyacak diğer hattın inşası ise sermayesi %50-%50 Türk ve Rus firmalarına ait olacak konsorsiyum tarafından yapılacak.
Şu anda Türkiye Rus gazını, Ukrayna-Moldova-Romanya ve Bulgaristan üzerinden gelen “Batı Hattı” ile “Mavi Akım Hattı” vasıtasıyla alıyor. Yapılan anlaşmaya göre; TürkAkım’ı devreye girdiğinde Batı Hattından alınan gaz, aynı ticari koşullarda şartlar değiştirilmeden TürkAkım üzerinden alınmaya devam edilecek. Anlaşmanın geçerlilik süresi 30 yıl. Bu durumda TürkAkımı projesi ile birinci hattan gelecek gelecek 15,75 bcm’lik doğalgaz daha önce Batı Hattından alınan anlaşma süresi 2021 yılında bitecek olan 14 bcm’lik doğalgazı ikame edecek. Buradan Türkiye’nin kazancı fazladan yıllık 1,75 bcm gaz olacak.
TürkAkım’ına devre edilecek 14 bcm’lik gazın 4 bcm’i BOTAŞ’a ait. BOTAŞ için gaz alım sözleşmesi 2021 yılında bitecek. Geriye kalan 11,75 bcm’lik gaz için henüz Türkiye ve Rusya arasında ticari sözleşme imzalanmış değil. Türkiye Batı Hattından alığı gaz için Ukrayna-Moldova-Romanya ve Bulgaristan’a transit ücreti ödüyor. TürkAkımı ile gaz doğrudan Türkiye’ye geleceği için gaz fiyatının transit ücretlerinden dolayı düşmesi gerekiyor.
Ancak anlaşma aynı ticari koşulları zorunlu kıldığı için en azından 4 bcm’lik BOTAŞ gazı için 2021 yılında kadar aynı para ödenecek.
Ukrayna bütün olumsuz koşullara ve toprakları Rusya tarafından işgal edilmesine rağmen doğalgaz transit anlaşması ile Gazprom’dan 2,5 milyar dolar tazminat alacak ve 5 yıl süre ile transit ücretlerinden yaklaşık 7 milyar dolar para kazanacak. TürkAkım ile alınacak gazın miktarı ve anlaşmanın süresi ile şuandaki ortalama gaz fiyatları beraber bir hesaplama yapılırsa Rusya Türkiye’ye bu süre içerisinde yaklaşık 80 milyar dolarlık gaz satmış olacak. Ancak gelin görün ki bütün şartlar el vermesine rağmen Türkiye TürkAkım’dan alacağı gazın fiyatının düşürülmesine yönelik bir maddeyi 30 yıllık geçerli olacak bir anlaşmaya dahil edememiş durumda. Aynı koşullar altında Bulgaristan TürkAkım’ına dahil olarak doğalgaz fiyatlarında %5’lik bir indirim olacağını hesaplıyor.
TÜRKAKIMI’NDAKİ TÜRKİYE ALEYHİNE MADDELER
Uzun süredir Türkiye’nin TANAP ve TürkAkım projeleri ile bir enerji merkezi haline geldiği iddia ediliyor. Ancak her iki proje de söylenenin aksine Türkiye’nin doğalgaz’da enerji merkezi olma hayallerini bitirdiği gibi, transit ülke konumu perçinlememiştir. Avrupa gidecek 15,75 bcm’lik gazın mülkiyeti Rusya’ya aittir. Bu gaz üzerinde Türkiye’nin herhangi bir tasarruf hakkı yoktur. Türkiye sadece gazı taşıyacak kendi topraklarında geçecek boru hattının %50 mülkiyetine sahip olacak ve sadece kendi topraklarından geçecek gaz için transit ücreti alacak. Bu miktar da yaklaşık 3 ve 4 milyon dolar olacak.
Üstelik anlaşmaya göre Rusya tek taraflı olarak Avrupa’ya gaz taşıyacak deniz ve kara hatlarını iptal etme hakkına sahip. Gazın hangi ülkelere satılacağı konusunda karar verme yetkisi Rusya ve Gazproma’a ait. İleride isterse Gazprom Türkiye kısmını tamamen iptal ederek tüm gazı Bulgaristan üzerinden de Avrupa’ya satabilir. Tüm kritik kararları yetkisi Rusya ve Gazprom’un vereceği yerde Türkiye nasıl enerji merkezi olacak?
Sonuç olarak Türkiye doğalgaz da enerji merkezi olma hayallerini TürkAkım projesi ile başka bahara ertelemiş, 30 yıl süreyle kendini doğalgazda Rusya’ya bağlamış oldu. Sanırım TürkAkım projesi Anlaşma metnini Ruslar yazsa ve kelimesine dokunulmadan bu anlaşma tercüme edilse ortaya ancak böyle bir metin çıkardı.
Kaynak: Bold Medya
