İsmail S. Gülümser/Aktif Haber
AKP iktidarı dershanelerin kapatılması sürecinde yaptığı düzenlemenin siyasi olmadığını anlatmak, biz özel sektöre karşı değiliz mesajı vermek, amacımız eğitimde olumlu gelişme sağlamak diyebilmek için iki önemli düzenleme yaptı.
-Özel okullarda okuyan yaklaşık 250 bin öğrenciye yıllık ortalama 3 bin lira civarında destek sözü verdi.
-Özel okula dönüşmeyi kabul eden dershanelere standartlara uygun olmasa bile kendi binalarında okul olarak faaliyet yapma izni verdi.
2014 yılından beri özel okullarda okuyan öğrencilerin bir bölümüne devlete maliyeti kadar her yıl belirlenen bir rakam üzerinden destek veriyorlar. İlk yıl yaklaşık 250 bin öğrenci için destek verileceği açıklanmıştı. Bu rakam o günkü özel okul mevcutlarına göre oldukça yüksekti, okul öncesi hariç özel okullarda okuyan öğrencilerin neredeyse yarısına destek verilmesi anlamına geliyordu. Destek için koydukları şartlardan dolayı ilk başvurularda bu sayıyı dolduramadılar, daha sonra yeniden başvuru alarak sayıyı 168 bin öğrenciye kadar çıkardılar. Bir sonraki yıl yine 250 bin öğrenciye destek sözü verdiler, ancak 200 bin başvuruyu kriterlerine uygun buldu ve desteklediler. O yıl eski öğrencilerle birlikte yaklaşık 300 bin öğrenciye destek verildi. 2016 yılından sonra desteklenecek öğrenci sayısı 75 bine düşürüldü ve son dönemde bu sayıda öğrenci desteklendi.
HORMONLANMIŞ BÜYÜMELERLE OKUL VE ÖĞRENCİ SAYISINI SUNİ OLARAK ARTIRDILAR
İktidar eğitimin geleceği adına hiçbir rasyonel hedef ortaya koymadan, sadece siyasi sonuç elde etmek için popülist yaklaşım sergiledi yasakçı olmadığını özel sektöre karşı olmadığını ispatlama gayreti içinde son 4 yılda özel okullara her yıl yaklaşık bir milyar gibi oldukça büyük bir miktarda mali kaynak aktardı. Buna bağlı olarak ta özel okul sayıları ve öğrenci sayıları ülke gerçekleriyle örtüşmeyecek bir şekilde adeta hormonlanmış bitkiler gibi hızla artmaya başladı.
Devlet teşvikini gören veliler daha cesaretle özel okula yöneldi, emek sarf etmeden rekabet için kayda değer çalışma yapmadan öğrenci geldiğini görenler özel okul açmaya başladı. TED-Uğur-Bahçeşehir-Sınav-Final-Kültür-Fen bilimleri gibi eskiden beri faaliyet sürdüren zincirler daha da yaygınlaştı, Doğa gibiler kampus sayısını 130 lara çıkardı, okul sayısını 410 lere kadar ulaştırdı. Bunu yanında hem bireysel hem de Mektebim gibi çoğu yandaşlarca açılan okul zincirleri yayıldı. Fizibilite yapılmadan her yere özel okul açıldığı için özel okul ve öğrenci sayısı abartılı bir şekilde yükseldi. Özel okula yönelenler iktidarın sinsi planlarından habersiz gelişmelerden memnun oldular.
Okul öncesini çıkarırsanız 2013 yılında 3.500 özel okul varken, teşvikten sonra bu rakam son 6 yılda 2 kattan fazla artarak 7.500 e kadar ulaştı. Aynı şey öğrenci sayılarında da yaşandı. 2013 yılında okul öncesi dâhil özel okullarda yaklaşık 700.000 öğrenci varken bugün bu rakam iki kat artarak 1,4 milyona kadar ulaştı. En fazla artış lise grubunda yaşandı, öğrenci sayısı 196.000 den 580.000 e çıktı, bunda en büyük etken dershanelerin dönüşümüyle ortaya çıkan temel liselerin özel okul olarak sayılmasıydı. Temel liselerde halen eğitim gören yaklaşık 200.000 öğrenci özel okulların lise grubunda öğrenci sayısının artışında en etkili faktör oldu.
Temel liseleri hariç tutsanız bile lise grubunun öğrenci adedi diğer eğitim kademelerinden fazla olduğu görülecektir. Bunun sebebi ise detaylı bir araştırma yaptığınızda ortaya çıkıyor. Lise grubunda okul sayısını artıran yeterli öğrenci bulamayan kurucuların aynı binada farklı okul türleri açmalarıdır. Diğer eğitim kademelerinde aynı binada aynı düzeyde farklı okul türü alternatifi yoktur. Hâlbuki lise grubunda aynı binada fen lisesi, Anadolu lisesi, sağlık meslek lisesi, Anadolu meslek ve teknik lise gibi farklı isimler altında okul açmak mümkün. Kurucular bu alternatifleri değerlendirerek lise grubunda velinin isteğine göre farklı fırsatlar sunabiliyor.
Özel okullarda lise grubunda hormonlu büyümenin gerekçelerinden biri de son birkaç yıldan beri iktidarın İmam hatip liselerinin önünü açmak için lise grubuna giren devlet okullarını kademeli olarak kapatması. Genel liseler dâhil birçok akademik lise kapatıldığı için liseye geçiş sınavı kazanamayan öğrencilerin lise grubundan bir okula kayıt şansı bulunmuyor. Öğrenci velileri meslek lisesi ya da imam hatip okulunu seçmek zorunda bırakılıyor.
Çocuklarının yüksek öğretime devam etmesini isteyen veliler mesleki eğitimi tercih etmiyor ve eğer imkânı varsa bedel ödemeye razı oluyor ve çocuğunu özel okula kaydırıyor. Bu uygulama hızla mali imkânı olanlarla olmayanlar arasında eğitimde ciddi fırsat eşitsizliği oluşturmaya doğru eviriliyor. İktidar partisi sınavda başarılı olamayanların yoluna engeller koyarak önlerini tıkamaya, onların ellerindeki alternatifleri alarak son dönemde İHL, meslek lisesine kaydırmaya çalışıyor bu uygulamadan özel okullarda nasipleniyor.
Komünist ülkelerdeki gibi toplumun iradesini yok sayarak çocuklarını devlet eliyle istediği gibi yönlendirmek istiyorlar. Mesleki eğitimi ve imam hatipleri zorlamalı yöntemlerle artırmaya çalışıyor çocukların ellerindeki lise alternatiflerini bir bir yok ediyorlar. OSB lerde özel meslek lisesi açma zorunluluğu getirme ve oradaki öğrencilere devlet desteği verme gibi uygulamalarda eklenince lise grubunda öğrenci sayısı kişisel tercihleri yok sayan devlet zorlaması yöntemlerle artıyor. Yaklaşık 32 bin öğrencin eğitim gördüğü OSB lerdeki özel meslek liseleri konusunda yaşanan problemleri daha sonraki yazılarımızda detaylı ele alacağız.
YASAKÇI TUTUMLARINI SAKLAMAK İÇİN VERDİKLERİ DESTEĞİN SONUNA GELİNDİ
2018 yılında, yayınladıkları tebliğle devlet desteğine son noktayı koydular. Okul öncesinde 48 aydan başlayarak özel okulların her eğitim kademesinde okuyan öğrencilere bulundukları eğitim kademesinin sonuna kadar destek sözü verdiler. Desteklenecek öğrencilerin seçiminde yörenin kalkınmışlık düzeyine, ailenin gelir düzeyine, öğrencinin ve seçtiği okulun başarısına bakılacağını, bir yıllık bir dönem için 75.000 öğrenciye ilk kez ödenecek ücretin kademesine göre 3.290 liradan 4.610 liraya kadar değişeceğini açıkladılar.
Dershanelerin kapatılması sırasında gösterdikleri yasakçı tutumu mazur göstermek için attıkları bu adımların sonuna gelindi. İlk yıllarda okul öncesi hariç özel okullardaki öğrencilerin neredeyse %50 sine destek verirken, desteğin velilerin ayağını özel okullara alıştırmak için yapıldığını açıklayıp son yıllarda 75 bin öğrenciyle sınırlandırdılar.
Bu yıl destek için yeni başvuru alınmadı, sessiz sedasız eğitim desteğini aşamalı bir uygulamayla kesmeye başladılar. 2019 yılında yeni kaydolan öğrenciler için özel okullara teşvik verilmedi ve özel okullara verdikleri desteği sonlandırdılar.
Önümüzdeki günlerden dershanelerin dönüşmesiyle ortaya çıkan çoğu iş hanında faaliyet yapan temel liselere tanıdıkları fırsatı da sonlandıracak, onlardan standartlara uygun binalara geçmelerini isteyecekler.
Bu tablo özel okulların önemli bir bölümü için tehlike çanlarının çalmaya başladığı anlamına geliyor. Öncelikle 800 civarı temel lisenin kapısına kilit vurularak başlayacak kapatma furyasına, devlet desteği ile öğrenci bulan okullar da eklenince birçok okul öğrenci kaybedecek ve ayakta durmakta zorlanıp kapanma riski yaşayacak.
Yani toplumu kandırmak için geçici süreliğine verdikleri avansları sonlandıracak, kurucuları aldatmak için verdikleri ulufeleri kesecekler. Hem veliler hem okul kurucuları acı bir gerçekle karşı karşıya kalacak, iktidarın verdiği desteğin kalıcı olmadığını siyasi sonuç elde etmek için verilmiş bir sus payı olduğu gerçeğiyle yüzleşecekler.
ÖZEL OKULLARI BEKLEYEN TEHLİKE
Özel okullar geçen yıllardan bu hakkı kazanmış olan öğrencilerin mezun olmasına kadar bu hakları devam edeceği için uygulamadan aşamalı olarak etkilenecek. Desteğin kesilmesi ve mali krizin etkisiyle özel okullarda yeni kayıt oranları düşmeye başladı. Özel okullar dernek başkanın açıklamalarına göre daha şimdiden kurumlar 150 binden fazla öğrenci kaybetti. Okullar mezun olan öğrencileri yerine yeterli kayıt alamayacak ve her yıl öğrenci sayıları azalacak. Bunun anlamı üç yıl içinde yaklaşık iki yüz ila üç yüz bine yakın bir öğrenci profili özel okullardan ayrılacak. Henüz bir çözüm üretilemeyen temel liselerin kapatılmasını da eklerseniz toplamda özel okul sektöründen uzaklaşacak öğrenci profili 400 binleri bulabilir.
Özel okulların öğrenci ve velilerine kazandırdığı avantajlar sınırlı, bu yüzden kriz ortamında tasarruf için çareler arayan her öğrenci velisi en kolay tasarruf yollarından biri olan eğitimde kısıntıya gitmeyi seçecek. Sadece çocuğunun geleceği için kaygı taşıyan sınırlı sayıda bilinçli öğrenci velisi mali imkânı varsa özel okulları tercih etmeye devam edecek. Bu durum özel okullarda son yıllarda sınırlı sayıdaki okulun yaşadığı krizin daha da yaygınlaşmasına yol açacak.
Eğer temel liseler için iktidar partisi bir çözüm geliştiremezse ilk etapta içinde 200 binden fazla öğrencinin eğitim gördüğü temel liseler yeni öğrenci kaydı alamayacak, iktidarın bu kurumlarda devam etmesine göz yumduğu dershanecilik faaliyetini sürdürerek ayakta kalmaya çalışacak. Bu durum şimdilik okul görüntüsü altında devam eden dershanecilik faaliyetine açıktan izin verilmesi anlamına gelecek ki dershane kapatmanın aldatmacadan ibaret olduğu ortaya çıkacak. İktidar buna izin vermek istemezse bu kurumlar kapanacak ve okul dışı akademik eğitim faaliyetleri kaçak hale gelecek.
Devlet desteklerine güvenerek açılan çok sayıda özel okul son yıllarda birer birer ya kapanmaya ya da el değiştirmeye başladı. Geçen dönemde kısa sürede yayılıp yüzden fazla kampusta hizmet verecek hale gelen Mektebim Okulları konkordato ilan etmiş ve kurucunun mal varlıklarına el konularak okul Erdoğan’ın gizli kasası gibi çalışan Sancak holdinge aktarılmış, daha sonra bazı okullar kapatılırken, bazıları devredilerek mektebim eğitimden çekilmişti, son günlerde buna Doğa kolejleri de eklendi. Bu iki kurum özel okul sektöründe şubeler açarak en yaygın faaliyet yapan eğitim işletmeleri arasında bulunuyor, bunların el değiştirerek kurtulacağını beklemek biraz hayalcilik. Yenilerinin takip edeceği bilinmesine rağmen iktidar partisi adeta okul iflaslarının olmasını ister gibi bir tavır içinde kriz döneminde okulların problemlerine çözüm geliştireceği yerde eğitim desteğini keserek onların batışını izlemeyi hatta hızlandırmayı tercih ediyor.
UYGULAMA BAŞLAMADAN ÖZEL OKULLARDA KRİZ HABERLERİNE BAŞLADILAR
İktidar partisi özel okulları desteklediği yönünde görüntü oluşturmaya çalışırken, bir yandan da tamamen kendi kontrolleri altındaki basın organlarında, sürmanşetten kapanan okulları ilan ederek velileri bu kurumlara karşı kuşku duymaya sevk ediyor. Kendi yanlışlarıyla ilgili tüm haberlere sınır getirilirken özel okullarla ilgili en küçük bir kötü olay basında geniş şekilde yer alıyor, toplum nezdinde özel okulların itibarını yok etmeye çalışıyorlar.
Eğitim desteğini kesme kararını açıkladıkları 2018 yılından bu yana özel okullar hakkında manşetlere çıkan haberlere baktığınızda bir kısmının gerçekten sektörde yaşanan krizden kaynaklandığını bir kısmının ise iktidarın karalama amaçlı ürettiği abartılı haberler olduğunu görüyorsunuz.
İşte haberlerden bazıları:
-Doğa kolejinin açığa çıkardığı gerçek özel okullar iflasta.
-Apartman liseleriyle patlama yaşandı, şimdi iflas ve kapanış furyası geliyor.
-Aylarca maaş alamayan öğretmenler, dönem ortasında okulsuz kalan öğrenciler.
-Sayıları dengesiz şekilde artan kalitesiz okullar, Türkiye’deki ekonomik dar boğazdan sonra kapanıyor.
-Öğrenci sayısı 65 binlerden 45 binlere düşen 15 bin personel çalıştıran Doğa kolejleri krizde.
-Özel okul öğretmenleri 3 aydan beri maaş alamadığı için iş bıraktılar.
-Veliler parasını ödedikleri derslerin boş geçmesinden rahatsız.
-Asgari ücretten maaş ödeyen özel okullarda öğretmen motivasyonu devlet okullarının altına düştü.
-Adana ve Çanakkale Mektebim kolejinde öğretmenler maaşlar ve tazminatları ödenmeden işten çıkarıldı.
-Bakan özel okul öğrenci sayısını % 9 a okul oranını %19 a çıkarmakla övünüyor, ama özel okullar kapanıyor.
-Özel okullar patır-patır iflas ediyor. Kurucular, öğretmenleri ve tedarikçileri ortada bırakıp kayboluyor.
-Bir özel okul daha iflas etti 2018 de Ataşehir’de kurulan Özgür Boza okulları battı, öğretmen ve veliler alacaklarını tahsil edemedi.
-Halkalı Bil koleji konkordato ilan etti, bazı özel okul kurucularının konkordato ilan etmeden kaçacaklar.
-Devr-i Âlem Eğitim Kolejleri’nin Halkalı ve Kurtköy şubeleri kapandı, yüzlerce öğrenci ve veli mağdur oldu.
-Kemerburgaz’da bir özel okul iflas etti yöneticileri ortadan kayboldu, 4 aydır maaş alamayanlar açıkta kaldı.
-Devlet okulları güçlendirilsin çocuklarımız paralı okullara mahkûm edilmesin.
-Son birkaç yıldır özel okullar iflasını açıklamadan elden çıkarılıyor ya da sessiz sedasız kapanıyor,
-Özel okullar on binlerce atanamayan öğretmeni sömürüyor, Boğaziçi mezununu bile 2.500 lirayla çalıştırıyorlar.
-Devlet desteğiyle eğitim rantçıların eline geçti, köşe dönmeciler karşılıksız çeklerle okul açtı, şimdi kapanıyor.
-Eğitimden hiç anlamayanlar iyi lokasyonda, süslü lüks bir bina, iyi markalı bir franchise aldı, ilk yıl kâra geçtiler.
-Devlet okullarında güvenlik, yabancı dil öğretimi, eğitim kalitesi sosyal etkinlikler artarsa özele gerek kalmaz.
-Özel okul açmak zorlaştırılmalı, teminat alınmalı, kayyum atanmalı, iflas olmadan devletleştirilmeli.
-Veli okul kalitesine bakmıyor parayı bastırıp eğitim satın alıyor, zenginlere hitap ediyor, fırsat eşitliğini bozuyor,
-200 den fazla okul iflasın eşiğinde, zincirlerde toplu iflas riski hızla artıyor.
-Ekonomik kriz önce özel okulları vuracak, 2,3 milyon kontenjan boş, 40-50 öğrencisi olan okullar var.
-En ağır kriz özel okullarda yaşanıyor, 1,5 milyon öğrenci 200 binden fazla çalışanı olan özel okullar krizde.
-Özel okullarda rekabet kızışıyor, maliyetin altında öğrenci kaydeden okullar batacak.
-Kurucular 5 milyona kurduğu 30-40 yıllık okulunu bile vergi borcu karşılığı 2 milyona devretmeye hazır.
-Teşvik bitti öğrenci gitti, son bir yılda 150 bin öğrenci ayrıldı, son iki yılda 100 okul kapandı 300 okul devredildi.
-3 aydan beri maaş alamayan Doğa öğretmenleri ülke genelinde boykotta, okulu Süzer ya da Demirören alacak.
-2011 de Turkven’e 2016 yılında metal yapıya satılan Doğa kolejinin 240 milyon borcu var. Alacaklara Kamu bankası bir milyara yakın kredi veriyor.
-Bakanlık 411 okullu Doğa kolejinin 214 okulunda mali kriz yaşandığını diğerlerinin normal olduğunu açıkladı.
Bütün basın Doğa kolejinde öğretmenlerin iş bıraktığının yaygarasını yapıyor, Bakan Selçuk mecliste soru önergesine karşı öğretmenlerin maaş alamadığı hakkında bakanlığımıza bir başvuru olmadı cevabını veriyor.
Kontrollerindeki gazetelerde özel okullarla ilgili kuşkuları yayarken bir yandan da bakanlığın sayfasında bir anketi yayınlayarak sektörü kirli göstermeye yaşanan krizi büyütmeye çalışıyorlar. Son dönemde biraz öne çıkmaya başlamış OSB lerdeki özel meslek liseleri hakkında olumsuz görüşleri yayıyorlar.
Milli eğitim bakanlığının sayfasında bir anket yayınlanmış ankette devlet okullarındaki öğretmenlerin hala devam eden OSB lerdeki özel meslek liselerine desteklemesi hakkında görüşlere yer verilmiş.
Alınan görüşlere göre öğretmenler;
-Özel okulların gereksiz olduğunu düşünüyor
-Özel okulların şişirme notlarla veli öğrenci ve eğitim sistemini aldattığı kanaatinde.
-Özel okulların fırsat eşitliğini bozduğuna inanların oranı artıyor
-Eğitim desteği ihtiyaç sahiplerine ulaşmadığı için kesilmeli, bu kaynak devlet okullarında kullanılmalı diyorlar.
Araştırmada özel okullarla ilgili olarak bu vb kuşku dolu ifadelere yer verilmiş bakanlık kendi sayfasında bunları yayınlamış.
Araştırmayı yapanlar OSB lerdeki özel meslek liseleri hakkında:
“Türkiye’de özel öğretim kurumlarının sayısı her geçen gün artmaktadır. Bu niceliksel artışın okulların kalitesi ile doğru orantılı olup olmadığı önemli bir tartışma konusudur. Özel okulların sayısındaki bu artış, özel okullardaki öğrencilere verilen devlet desteğinin uygulanması sürecinde gerekli olan kuralların ne kadar dikkate alındığını, ne kadar gerektiği gibi uygulandığını belirlemeyi zorlaştırmaktadır. Bu çalışmada elde edilen sonuçlardan biri, özel okul öğrencilerine verilen devlet desteğinin adil biçimde uygulanmadığı ve bu uygulamada eksikliklerin olduğu görüşüdür.”
İfadelerine yer verdikleri halde bakanlık bunu kendi internet sayfasında;
https://www.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_06/12103640_2019_06_12_Organize_Sanayi_Bolgelerinde_Mesleki_ve_Teknik_Egitim.pdf
Yayınlamış. Mali olarak destekledikleri özel meslek liseleri hakkında karalama içeren bu görüşlerin bakanlık sayfasında yer alması o okullarla ilgili olarak da yeni planlar peşinde olduklarının habercisi.
Sonuç olarak; iktidarın teşviklerle kendine bağımlı hale getirdiği özel okullarla kedinin fareyle oynadığı gibi oynadığı ve okulların el değiştirmesi için kirli planlar çevirdiği ortaya çıkıyor.
İktidarın özel okullarla ilgili olarak bilgi kirliliğine izin vermesinin iki önemli sebebi var.
-Özel okulların itibar kaybetmesi ve daha fazla öğrencinin özel okul yerine imam hatip okullarını seçmesi.
-Mali yapısını bozup iflasa sürüklediği okul zincirlerinin devlet bankalarından aktarılan ucuz kredilerle el altından desteklediği Sancak-Demirören vb gizli ortaklara, yani kendi kontrollerine geçmesi.
Zaman en büyük müfessir bekleyen bütün bu sonuçların aşama aşama hayata geçtiğini görebilir.
